Kowalik, osiadły ptak należący do rodziny kowalików (Sittidae), do rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines), jest mniejszy od wróbla. Ptaki te w kilkunastu podgatunkach zamieszkują znaczny obszar Europy i Azji. Unikają jedynie skrajów północnych Eurazji i terenów bezleśnych. Areał lęgowy rozciąga się od północnego Maroka i Hiszpanii, przez całą Europę i umiarkowaną strefę klimatyczną Azji, po Kamczatkę, Japonię i Indie. Kowaliki nie gniazdują w Szkocji i Islandii, a na Półwyspie Skandynawskim można je spotkać jedynie na południu Szwecji i Norwegii. Nie występują także w Himalajach. Kowaliki zasiedlają lasy liściaste i mieszane ze starym drzewostanem i dobrze rozwiniętym podszytem. Na północy występują także w lasach iglastych. Przebywają też chętnie w parkach i ogrodach. W Polsce kowaliki gniazdują na terenie całego kraju, także w górach, gdzie są jednak rzadsze niż w lasach nizinnych.
Długość ciała kowalika wynosi 13-14 cm, rozpiętość skrzydeł 23-27 cm, a masa 20-25 g. Kowalik ma smukłą sylwetkę, dużą głowę, krótki ogon oraz długi, szary dziób, przypominający dziób dzięciołów. Ptak ten ma szaroniebieski grzbiet, białe policzki i podbródek, czarny pasek biegnący od dzioba do szyi i przechodzący przez oko, oraz białawy lub rdzawy brzuch. Kolor spodu ciała zależy od rejonu występowania. U ptaków z zachodniej i południowej Europy brzuch jest rdzawy, a u ptaków z Europy północnej i wschodniej - białawy. Samce i samice ubarwione są podobnie.
Głównym pożywieniem kowalików są owady, których szukają w zakamarkach kory. W sezonie lęgowym są to głównie motyle, pająki i inne drobne bezkręgowce. Chodząc po pniach, odrywają luźne kawałki kory, żeby wydobyć ukryte tam owady i ich larwy. Kiedy kowalik wspina się po pniu drzewa, stawia jedną nogę nad drugą, a nie tak jak inne ptaki, które stawiają nogi obok siebie. Jako jedyny z naszych ptaków kowalik potrafi chodzić po pniach drzew głową w dół. W zimie kowaliki zjadają więcej nasion dębu, buka i grabu oraz orzechów leszczyny. Twarde nasiona i orzechy unieruchamiają w szczelinach kory i rozłupują je mocnym, dłutowatym dziobem. Zimą kowaliki często można zobaczyć przy karmnikach. Gdy przy karmniku zjawi się kowalik, mniejsze ptaki uciekają, a przybysz chowa pod językiem kilka ziaren na przykład słonecznika i odlatuje. Część nasion zjada, a resztę ukrywa w szczelinach kory na wypadek niedostatku pożywienia.
W styczniu, a nawet już pod koniec grudnia, kowaliki zaczynają śpiewać. Do lęgów zaczynają się przygotowywać mniej więcej w połowie kwietnia. W tym czasie samce intensywnie śpiewają. Ptaki chętnie zajmują dziuple dzięciołów, a nawet budki lęgowe przeznaczone dla znacznie większych ptaków. Jednak wejście do takich pomieszczeń jest dla kowalików za duże. Zamurowują więc otwór mieszaniną gliny i śliny, pozostawiając tylko dziurkę o średnicy 35 mm. Taka zaprawa murarska po wyschnięciu jest bardzo twarda. Do tak wąskiego otworu znacznie trudniej dobrać się kunie czy kotu. Dlatego lęgi kowalika są stosunkowo bezpieczne. Dno dziupli wyścielone jest świeżymi płatkami kory sosnowej i brzozowej, a stary materiał gniazdowy jest usuwany. Gromadzeniem materiału gniazdowego zajmują się obydwoje partnerzy, a murowaniem otworu - głównie samica. W tak przygotowanym gnieździe samica składa 5-8 jaj o białym tle z nielicznymi rdzawymi plamkami, które sama wysiaduje przez ok. 15 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe 22-25 dni. Po opuszczeniu dziupli młode kowaliki umieją już latać. Dopóki pisklęta przebywają w gnieździe, dorosłe kowaliki starają się odstraszać inne ptaki groźną postawą lub w razie konieczności - atakiem. W razie utraty lęgu pary powtarzają go w maju. Niewielka liczba par przystępuje do drugiego lęgu w czerwcu. W zimie kowaliki łączą się z sikorami, pełzaczami oraz dzięciołami i wspólnie koczują po okolicy w poszukiwaniu pożywienia.
Kowaliki odzywają się wieloma głosami. Są to różnego rodzaju szczebioty, oraz śpiew. Śpiew to wielokrotnie powtarzane fletowe gwizdy o sylabach zawiniętych w górę lub w dół. Kowaliki potrafią też wykonywać tryle w wolnym lub szybkim tempie. Śpiew nie musi być monotonny. Kowalik, po serii gwizdów zawiniętych w dół, potrafi płynnie przejść do serii gwizdów zawiniętych w górę. Kowalik śpiewa czasami trochę schrypniętym głosem. Kowalik potrafi też odzywać się bardzo wysokim, wibrującym głosem. Głos ten słychać na tle szczebiotania innego kowalika.