Gawron jest dużym ptakiem krukowatym, a więc należy do rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Długość jego ciała wynosi 42-48 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 95 cm, a masa 450-600 g. Gawron ma sylwetkę smuklejszą niż wrona. Samce i samice wyglądają podobnie. Upierzenie ciała jest czarne z fioletowym, metalicznym połyskiem, co sprawia, że gawrona można pomylić z krukiem. Okazuje się, że gawron jest czarny tylko dla nas. W ultrafiolecie, który ptaki widzą, a my nie, gawrony metalicznie błyszczą wszystkimi kolorami tęczy. Intensywność tego połysku zależy od płci i wieku. Młode, jednoroczne osobniki mają nasadę dzioba przykrytą szczeciniastymi piórami. Z wiekiem pióra wypadają i dorosłe ptaki mają jasnoszarą, nagą skórę obejmującą nasadę dzioba aż do oka i podbródek. Przez to dziób gawrona wydaje się bardzo długi. Na wierzchu głowy gawron ma nastroszone a nie przylizane pióra.
Ojczyzną gawronów są azjatyckie stepy. Kiedy w Europie zaczęto wycinać duże połacie lasu pod uprawy, gawrony zaczęły przemieszczać się na wschód. Gawrony zamieszkują obrzeża lasów, śródpolne zadrzewienia z wysokimi drzewami, parki i aleje. Osiedlają się również w miastach. Unikają zwartych kompleksów leśnych. Występują w całej Polsce. Po zakończeniu pierzenia, zwykle już we wrześniu, gawrony gromadzą się w dużych stadach, często razem z kawkami i zbiorowo nocują na wysokich drzewach w obrębie dużych miast. Stają się wtedy utrapieniem mieszkańców, ponieważ są niezwykle hałaśliwe. Potem jednak nasze populacje odlatują na zimowiska w Niemczech, Francji, Czechach, Austrii, i Szwajcarii. W październiku pojawiają się za to stada gawronów ze wschodnich i północnych regionów Europy. Około dwudziestu procent naszych ptaków pozostaje jednak na miejscu, przyłączając się do zimujących u nas stad gawronów, głównie z centralnej Rosji. W marcu odbywa się wędrówka wiosenna. Ptaki szybko i zdecydowanie wracają do swoich kolonii lęgowych.
Gawrony są wszystkożerne. Pożywienia szukają chodząc po ziemi. Zjadają owady, ich larwy, ślimaki, oraz inne bezkręgowce, a także drobne kręgowce, np. myszy. Nie gardzą padliną i odpadkami ze śmietników. Czatują na poboczach dróg i zjadają przejechane zwierzęta i rozbite przez samochody ptaki. Wiosną można spotkać kroczące za ciągnikami gawrony, które zbierają wy orane pędraki. Zjadają również ziarno, pędy roślin, w tym źdźbła zbóż, wykopują też korzonki i dziobią ziemniaki. Gawrony są hałaśliwe i bardzo towarzyskie. Żerują w dużych stadach. Omijają roślinność zasłaniającą im widoczność. A więc nie przeszukują gęstych zarośli.
Gawrony żyją w długotrwałych, monogamicznych związkach. Gniazdują zwykle w koloniach liczących niekiedy do tysiąca par. Gniazda umieszczają na wysokich drzewach. Na jednym drzewie może znajdować się do kilkudziesięciu gniazd. W marcu można obserwować na polach ptasie "widowisko". Z daleka widać kołujące w powietrzu gawrony, i słychać hałas kraczących ptaków. Dorosłe samce tokują przed swoimi długoletnimi towarzyszkami, wykonując ukłony, i wydając pieszczotliwe dźwięki. Młode gawrony toczą bezkrwawe walki. Inne rozpoczynają już budowanie nowego lub rozbudowywanie starego gniazda zniszczonego po zimie. Ptaki obu płci głośno kraczą, a samce odłamują odpowiednie pod względem długości i grubości suche patyki, lub kradną je z niestrzeżonych gniazd innych ptaków. Samica pracowicie układa gniazdo z przyniesionego przez samca materiału. Nie może opuścić gniazda, ponieważ w przypadku nieobecności obojga partnerów, inne gawrony rozkradłyby przyniesiony budulec. Podczas zimnej, słotnej wiosny budowa gniazd rozciąga się w czasie, ale zwykle w pierwszej połowie kwietnia pojawiają się pierwsze jaja. Może ich być od dwóch do pięciu, ale zwykle są 4. Mocno wydłużone jaja są zielonkawoniebieskie. Samica wysiaduje je przez 18 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe od czterech do pięciu tygodni. Pod koniec rozwoju gniazdowego młode ptaki siedzą na drzewach w pobliżu gniazda, ale wracają do niego na nocleg i czas karmienia. Kiedy pojawi się jakiś drapieżnik, wszystkie ptaki z kolonii lecą mu naprzeciw z głośnym krakaniem. Po usamodzielnieniu się młodych, kolonia nie pustoszeje od razu, gdyż znaczna część ptaków nocuje w jej obrębie, za dnia koczując po okolicy w poszukiwaniu pokarmu.
Dawniej niszczono gawrony z powodu wyrządzanych szkód w rolnictwie, a ich pisklęta i jaja zjadano. Gawrony mogą żyć średnio 19 lat. Głos gawrona to przeciągłe, ponure krakanie. Szczególnie złowrogie wrażenie sprawia kraczące stado gawronów. Oprócz krakania gawrony potrafią też terkotać, a tokujące ptaki wydają inne odgłosy, w tym charakterystyczne popiskiwania. Do ciekawych zachowań gawronów należy mrówkowanie lub inaczej - kąpiel mrówkowa. Ptak siada koło mrowiska i stroszy pióra, co wywołuje atak rozgniewanych mrówek i opryskanie go kwasem mrówkowym. Gawrony chwytają dodatkowo pojedyncze mrówki i wsadzają je sobie pod pióra. To zachowanie można wytłumaczyć jako swoisty sposób pielęgnacji upierzenia. Być może służy ono zwalczaniu pasożytów żyjących w piórach ptaka. Takie zachowanie obserwuje się u innych krukowatych, a także u innych wróblowych, np. u kurtaczków.
Krukowate uważane są za ptaki niezwykle inteligentne. Oto ciekawostka dotycząca zachowania gawronów. Okazuje się, że ptaki te potrafią ze sobą współpracować. Zespół doktor Amandy Seed z University of Cambridge umieścił przed klatką trzymanych w niewoli gawronów tacę pełną kawałków żółtka jaja oraz larw mącznika. Pokarm był poza zasięgiem ptaków. Jednak przez uchwyty tacy przewleczono sznurek, którego końce znajdowały się w zasięgu ich dziobów. Pociągnięcie za jeden koniec doprowadziłoby do wywleczenia sznurka z uchwytów. Aby przesunąć tacę, trzeba było ciągnąć za oba końce jednocześnie. Ośmiu parom gawronów udało się wspólnie przyciągnąć tacę. Niektóre wpadły na rozwiązanie od razu, innym zajęło to dzień lub dwa.