przy otwarciu strony zabulgotał cietrzew
Głuszcowate, rodzina ptaków z rzędu kuraków (Galliformes), obejmuje m.in. cietrzewia, pardwę mszarną, głuszca i jarząbka. Są to duże ptaki z silnymi nogami bez ostróg. Występuje u nich wyraźny dymorfizm płciowy w wielkości i ubarwieniu. Samce są z reguły większe i posiadają bardziej urozmaicone ubarwienie ciała, natomiast samice są mniejsze o ubarwieniu szaro-brązowym, znakomicie maskującym je podczas wysiadywania jaj w gnieździe. Większość samców tej rodziny w okresie godowym odbywa tzw. toki, czyli tańce połączone z wydawaniem różnych odgłosów, mające na celu przywabienie i wzbudzenie zainteresowania samic. Ptaki te są przystosowane do surowych warunków klimatycznych strefy subarktycznej i północnych rejonów strefy umiarkowanej. |
Głuszec, duży, osiadły ptak z rodziny głuszczowatych (Tetraonidae), rzędu kuraków (Galliformes), występuje w północnej i środkowej Eurazji. Izolowane populacje występują w Szkocji, Pirenejach i Bałkanach. Głuszec przebywa w dzikich partiach lasu na równinach i w górach, z dala od siedzib ludzkich. Lubi lasy ze strumykami o żwirowatym dnie lub otoczone mokradłami. Najchętniej przebywa w starych borach, z gęstym podszytem, którego pojedyncze drzewa górują nad terenem.
Na obszarze gdzie głuszec występuje wraz z cietrzewiem, dochodzi do powstawania mieszańców międzygatunkowych zwanych skrzekotami. Samice przypominają samice cietrzewia, zaś samce są mniejsze niż samce głuszca, oraz posiadają wcięty ogon. Są bezpłodne. Głuszec-kogut ma na głowie i szyi upierzenie ciemnopopielate, skrzydła mają odcień lekko brunatny, plecy czarnopopielate, brzuch czarny, gęsto poplamiony białymi piórkami. Pierś ma zielony połysk. Ogon jest czarny, biało nakrapiany. Żółtoszary dziób jest zakrzywiony. Pod dziobem kogut ma sztywne, dłuższe pióra tworzące tzw. brodę. Oczy otoczone są sfałdowaną, purpurową skórą (tzw. korale), które silnie nabrzmiewają w okresie toków. Nogi są obrośnięte piórami. We wrześniu na bokach palców nóg wyrasta rząd drobnych zrogowaciałych piórek, które ułatwiają chodzenie po śniegu, chroniąc głuszca przed zapadaniem się. Na wiosnę przed tokami piórka te odpadają. Głuszyca (głuszka) ma upierzenie ciemnobrunatne z rdzawopłowymi, poprzecznymi pręgami i białymi plamami. Dziób ma słabszy i korale mniejsze. U obu płci dziób ulega latem złuszczeniu, a jesienią odzyskuje poprzednią grubość i wytrzymałość. Kogut ma długość ciała do 100 cm, (w tym ogon 30 cm), rozpiętość skrzydeł do 140 cm, masę 3,5-6,5 kg. Kura jest znacznie mniejsza i osiąga długość ciała do 70 cm (w tym ogon 20 cm), rozpiętość skrzydeł do 95 cm i masę do 3 kg. Głuszec żywi się jagodami, pączkami i liśćmi drzew, najchętniej osiki, igliwiem sosny, jodły, modrzewia, owadami, mrówczymi jajami, poczwarkami i ślimakami. Poza tym żywi się także ziarnem zbóż. Połyka również małe kamyki, które w jego żołądku stanowią jakby małe żarna ułatwiające trawienie. Głuszce, poza starymi kogutami, żyją w stadach od lata do połowy lutego, potem stada rozpadają się. W ciągu dnia głuszec przebywa na ziemi w poszukiwaniu żeru, na noc wzlatuje na drzewo i tam pozostaje do świtu.
Toki głuszców zaczynają się w końcu marca i trwają przez kwiecień, w górach do połowy maja. Wieczorem samiec zajmuje drzewo na którym rano rozpoczyna zrytualizowane toki. W czasie wykonywania swojej charakterystycznej pieśni kogut przybiera różne pozy: podnosi i rozkłada wachlarzowato ogon, wyciąga szyję do góry, opuszcza skrzydła; powtarza te ruchy przy każdej pieśni. Przeważnie po dłuższym śpiewaniu kogut zlatuje na ziemię i śpiewa dalej oraz depcze kury. Pieśń głuszca składa się z czterech części, które następują bezpośrednio po sobie, tworząc jedną całość. W ciągu porannych toków kogut powtarza swoją pieśń do 200 razy. Pierwsza część pieśni to klapanie podobne do dźwięku kastanietów lub do uderzeń dwóch kijów o siebie albo dalekiego klekotu bociana. Dźwięk ten powtarza się 5-15 razy. Klapanie przechodzi następnie w trelowanie, które dalej zmienia się w pojedynczy, silny ton, podobny do odgłosu towarzyszącego wyciąganiu korka z butelki, zwany tonem głównym lub korkowaniem. Bezpośredniopo tym następuje ostatnia część tzw. szlifowanie. Są to dźwięki podobne do ostrzenia kosy o kamień. W czasie tej ostatniej części, która trwa 3-5 sekund, ptak jest prawie zupełnie głuchy. Nie jest to właściwie głuchota, ale niereagowanie na huk wystrzału lub na hałas kroków prawdopodobnie na skutek zamknięcia przewodu ucha lub zlanie się zewnętrznych odgłosów z głosem wydawanym przez ptaka i przez to nieodróżnianie ich.
W maju, w zagłębieniu ziemi, pod osłoną traw, paproci lub krzewów, głuszka znosi 6-11 żółtawych, nakrapianych jaj, które wysiaduje przez ok. 4 tygodnie. Młode żywią się mrówczymi jajami i owadami. Po dwóch tygodniach życia próbują latać. Głuszce wyprowadzają 1 lęg w roku.
W Polsce głuszce są ptakami lęgowymi i zimującymi. Występują w Puszczy Augustowskiej, Solskiej, Beskidzie Śląskim i Beskidzie Żywieckim, w Bieszczadach i Sudetach. Należą do ptaków łownych z okresem ochronnym.
posłuchaj | typ pliku | rozmiar |
---|---|---|
głuszec | mp3 | 46 kb |
głuszec w dialogu z innym ptakiem | mp3 | 129 kb |
głuszyca (głuszka) | wav | 6 kb |
Cietrzew, cietrzew zwyczajny, (Tetrao tetrix syn. Lyrurus tetrix) - duży, osiadły ptak z rodziny głuszcowatych (Tetraonidae), rzędu grzebiących (Galliformes), zamieszkuje lasy północnej i środkowej Eurazji. Cietrzew chętnie przebywa na obrzeżach lasów w pobliżu pól, łąk, pastwisk i bagien. Nie lubi zwartych, jednowiekowych i jednogatunkowych lasów. Na terenach gdzie zasięg występowania cietrzewia pokrywa się z zasięgiem zasiedlanym przez głuszca mogą występować bezpłodne mieszańce międzygatunkowe (skrzekoty - Tetrao medius), których ojcem zazwyczaj jest samiec cietrzewia, a matką - samica głuszca. Samce skrzekota są ubarwione podobnie do samców głuszca. Są jednak od nich mniejsze i mają wcięte ogony. Samice podobne są do samic cietrzewia.
U starych kogutów upierzenie grzbietu jest czarne z granatowym, metalicznym połyskiem. Młode koguty mają grzbiet brązowy bez połysku. Czarny ogon ma kształt liry, podogonie jest białe, czasem nakrapiane podłużnymi, czarnymi cętkami; a na ciemnobrązowych skrzydłach widnieją dwie białe pręgi. Nad oczami znajdują się czerwone korale (róże), które w okresie toków nabrzmiewają. Dziób jest czarny, nogi siwobrązowe, upierzone aż po palce. Również palce, podobnie jak u głuszca, mają drobne piórka, które w okresie zimy pomagają w chodzeniu po śniegu. Kura (cieciorka) jest brunatna, upstrzona czarnymi i rdzawymi plamami, boki ciała są jaśniejsze, ogon wcięty, a podogonie białe. Długość ciała koguta wynosi ok. 60 cm, ogona - ok. 20 cm, rozpiętość skrzydeł do 100 cm. Kura jest mniejsza od koguta, długość jej wynosi ok. 50 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 80 cm. Masa cietrzewia wynosi 750-1400 g. Cietrzew żywi się jagodami, owocami leśnymi, nasionami, młodymi pędami, pączkami i liśćmi drzew oraz młodą zieleniną. Pączki brzeziny są jego przysmakiem. Zjada również owady, mrówki i ślimaki. Cietrzew żyje około 15 lat. Od wczesnej jesieni cietrzewie żyją w stadach. W zimie rozbijają się na jednopłciowe stada. Żerują przez cały dzień, w nocy śpią na drzewach. Chętnie kąpią się w piasku. W zimie, w okresie dużych mrozów i wysokich śniegów, cietrzew zakopuje się w śniegu.
Toki cietrzewi trwają od końca marca do połowy maja. Odbywają się na ziemi i na drzewach. W czasie tokowania cietrzew wydaje dwa rodzaje głosów - czuczykanie i bulgotanie. Podczas tańca godowego kogut napręża skrzydła opuszczając je do ziemi, rozpościera ogon i unosi go prostopadle w górę, Szyję wyciąga równolegle do ziemi i w tej pozycji biega, podfruwa, podskakuje i w ogóle jest bardzo ruchliwy. Cieciorka zakłada gniazdo w krzakach, mchu, wrzosach, we wgłębieniu ziemi, wyścielonym mchem, pierzem i źdźbłami trawy. W maju kura składa 7-10 żółtych, brązowo nakrapianych jaj, które wysiaduje przez 25-27 dni. Pisklęta są zagniazdownikami, zdolność do lotu uzyskują już po dwóch tygodniach życia. Cietrzewie wyprowadzają 1 lęg w roku.
W Polsce cietrzew jest ptakiem lęgowym i zimującym. Należy do gatunków łownych z okresem ochronnym.
posłuchaj | typ pliku | rozmiar |
---|---|---|
cietrzew | mp3 | 59 kb |
bulgotanie | wav | 20 kb |
samica cietrzewia - cieciorka | wav | 5 kb |
bulgotanie i czuszykanie | mp3 | 104 kb |
Jarząbek (Tetrastes bonasia, syn. Bonasa bonasia) - średni, osiadły ptak z rodziny głuszcowatych (Tetraonidae), rzędu kuraków (Galliformes) - zamieszkuje lasy Eurazji od Pirenejów przez północną część Półwyspu Apenińskiego i Bałkanów po Pacyfik.
U tych ptaków słabo zaznaczony jest dymorfizm płciowy w wielkości i ubarwieniu. Jarząbek ma upierzenie niejednolite. Skrzydła i grzbiet są brunatno-rdzawe z białymi plamkami i czarnym falowaniem. Podbrzusze jest białe z gęstym, łuskowatym czarnym deseniem. Kogut ma czarne podgardle i na głowie czubek. Dziób ma krótki, czarny, a nad oczami - niewielkie, czerwone korale. Ogon jest zakończony białoczarnym paskiem. Samica jest podobnie upierzona, różni się od koguta jedynie tym, że podgardle ma białe z rdzawym odcieniem i ciemnymi plamkami; upierzenie jej ma barwy mniej żywe, bardziej szare. Jarząbek ma długość ciała 38-48 cm, rozpiętość skrzydeł 56-60 cm i masę 350-500g. Jarząbek jest ptakiem leśnym. Zamieszkuje lasy równinne i zbocza górskie, lubi szczególnie lasy dzikie i spokojne, z gęstym podszytem i bogatym runem leśnym. Spotkać go można na obrzeżach starych lasów wśród gęstych świerków i jodeł lub na mokradłach porośniętych brzozą i olszyną. Żywi się owadami, jagodami, nasionami, kwiatami, owocami (głównie brzozy i olchy) oraz młodymi pędami roślin. Dietę uzupełnia owadami. Jarząbek lata niechętnie, lot ma szybki i zwinny, ale krótki. Jarząbki żyją w parach.
Jarząbki gnieżdżą się na ziemi pod osłoną krzaków lub korzeni. Rzadko gnieżdżą się na drzewach, zajmując gniazda innych ptaków. W maju kura znosi 7-12 różowych, brązowo nakrapianych jaj, które wysiaduje przez 23-27 dni. Młode są zagniazdownikami i już w drugim tygodniu życia dobrze latają. Potomstwem opiekują się oboje rodzice. Jarząbki wyprowadzają 1 lęg w roku.
W Polsce jarząbek jest ptakiem lęgowym i zimującym. Spotkać go można np. w Karpatach. Należy do gatunków łownych z okresem ochronnym.
posłuchaj | typ pliku | rozmiar |
---|---|---|
jarząbek1 | mp3 | 64 kb |
jarząbek2 | mp3 | 9 kb |
jarząbek3 | mp3 | 12 kb |
Pardwa, pardwa mszarna, średni ptak łowny z rodziny głuszcowatych (Tetraonidae), rzędu kuraków (Galliformes), występuje w kilku podgatunkach na rozległych obszarach tundry i lasotundry Europy, Azji i Ameryki Północnej. Zamieszkuje rejony wrzosowisk i mszarów pokrytych rzadką roślinnością krzewiastą. Zasięg jej występowania stale przesuwa się na północ.
Osiąga ok. 40 cm długości ciała i ok. 65 cm rozpiętości skrzydeł. Obie płci podobnie ubarwione (3-krotnie w roku zmieniają upierzenie) od ciemnordzawo prążkowanego w lecie, poprzez rdzawobiałe jesienią, do białego w zimie. Samca odróżnia od samicy większa czerwona narośl skórna nad okiem - tzw. "róża" (fragment nagiej skóry o czerwonym zabarwieniu, pokrytej brodawkami). Pardwa żywi się głównie pokarmem roślinnym: pąkami, jagodami i nasionami, a w okresie wychowu młodych również drobnymi bezkręgowcami.
Gnieździ się w zagłębieniu ziemi osłoniętym krzewami i trawami. W maju lub czerwcu samica znosi 8-12 jaj, które wysiaduje przez ok. 21 dni. Pisklętami opiekują się oboje rodzice. Pardwa mszarna wyprowadza 1 lęg w roku.
w XIX wieku nielicznie gniazdowała na północnym wschodzie Polski. Później kilkakrotnie podejmowano próby jej aklimatyzacji. Nadal figuruje w spisie rodzimych gatunków. Pardwa szkocka (Lagopus lagopus scoticus) zamieszkująca Szkocję, północną Anglię i Irlandię jest nadal licznym ptakiem łownym. Pardwa szkocka nie przybiera białej szaty zimowej jak pardwa mszarna.
posłuchaj | typ pliku | rozmiar |
---|---|---|
pardwa mszarna1 | mp3 | 23 kb |
pardwa mszarna2 | wav | 21 kb |
pardwa mszarna3 | wav | 37 kb |
pardwa mszarna4 | mp3 | 45 kb |