KRÓTKONOGIE - APODIFORMES

Rodzaj: Apus

• Jerzyk skalny (alpejski)
• Jerzyk

Rodzina: Jerzykowate - Apodidae

Jerzyk skalny (alpejski) - Apus melba-

Jerzyk skalny, należy do rodziny jerzyków, rzędu krótkonogich. Występuje w górach południowej Europy, Afryki i Azji. Zamieszkuje suche i niezadrzewione tereny górskie w sąsiedztwie skał, skaliste brzegi i obrywy na nizinach lub wysokie budynki w osiedlach ludzkich.

Jest większy od jerzyka (Apus apus). Osiąga długość ciała ok. 20 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 55 cm i ciężar ok. 100 g. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest biały brzuch, reszta ciała, podobnie jak u innych jerzyków, jest ciemnobrązowa. Do Polski prawdopodobnie zalatuje. Jest gatunkiem chronionym.

Jerzyk - Apus apus

Jerzyk jest wędrownym ptakiem z rzędu krótkonogich (Apodiformes). Występuje w prawie całej Europie, w Azji Centralnej, Azji Mniejszej i w Afryce północnej. Najczęściej spotykany jest w miastach i osiedlach oraz starych lasach z dziuplastymi drzewami i nasłonecznionych ścianach skalnych. Zimuje w Afryce, na południe od Równika.

Jerzyk jest często mylony z jaskółkami. Nie jest jednak z nimi spokrewniony i jest od nich większy. Osiąga średnio: ok. 16-18 cm długości, ok. 40-45 cm rozpiętości skrzydeł i 35-52 g wagi ciała. Ma głęboko wcięty, krótki ogon. Samiec i samica są jednakowo matowo czarno ubarwione (z granatowym połyskiem na grzbiecie) z białą plamą na podbródku. Wąskie, sierpowate i wyjątkowo długie skrzydła pozwalają na osiąganie bardzo dużej szybkości aktywnego lotu, dochodzącej do 200 km/godz i manewrowania w powietrzu. Bardzo krótkie nogi z czterema palcami zwróconymi ku przodowi, zaopatrzonymi w mocne pazury uniemożliwiają sprawne chodzenie, a tym bardziej bieganie po ziemi. Nieprawdziwa jest opinia, tak przynajmniej twierdzi Andrzej Kruszewicz w swojej książce "Ptaki Polski", że jerzyk nie może wystartować do lotu z ziemi. Dorosły, zdrowy ptak jest do tego zdolny. Kłopoty z wzbiciem się w powietrze z ziemi mają tylko ptaki młode ze słabo rozwiniętymi skrzydłami oraz ptaki osłabione lub chore. Jerzyk jest nieprawdopodobnie wytrzymały w locie i może pokonywać wielkie odległości w czasie wędrówek, szybując na wysokości dochodzącej nawet do 4000 m. Jerzyki odżywiają się małymi owadami chwytanymi w powietrzu w bardzo szeroko otwierany dziób. W taki sam sposób pobierają pokarm jaskółki. Również podobnie do jaskółek jerzyki piją wodę. Gdy jerzyk chce się napić, leci tuż nad powierzchnią akwenu i chwyta krople wody w szeroko otwarty dziób. Jerzyki chwytają też w otwarty dziób krople deszczu, wykorzystują też wilgoć zawartą w ciałach chwytanych owadów. Jerzyki mogą kopulować w powietrzu, a nawet spać, zawisając na wysokości 1-3 tysięcy metrów nad ziemią. Ptaki te mogą też nocować przyczepione pazurkami do skał lub ścian budynków. W czasie niepogody jerzyki mogą pokonywać znaczne odległości, aby dolecieć tam, gdzie nie pada i gdzie jest mnóstwo latających owadów. Głos jerzyka to głośny wibrujący gwizd. Podobno samice odzywają się głosem wyższym niż samce. Szczególnie głośno rozlegają się okrzyki jerzyków wieczorami, kiedy krążą stadnie nad terenem gniazdowania. Jerzyki zwykle latają na dużych wysokościach, ale przed deszczem, podobnie jak jaskółki, zniżają swój lot w pogoni za owadami, które wtedy również latają niżej. Andrzej Kruszewicz w swojej książce pt. "Ptaki Polski" podaje, że jeden z zaobrączkowanych jerzyków żył ponad 21 lat.

Jerzyk gnieździ się kolonijnie w szczelinach murów, skał, pod parapetami wysokich budynków, pod dachówkami, w kominach, zakamarkach budynków i w kościelnych wieżach, rzadziej w opuszczonych dziuplach drzew. Wykorzystuje też odpowiednie skrzynki lęgowe. Gniazdo jest płaską czarką ułożoną z różnych części roślin, włosia, sierści i piór zlepianych śliną. Do budowy gniazda jerzyk zbiera to, co unosi się w powietrzu. Na przełomie maja i czerwca samica składa 2-3 białe, silnie wydłużone jaja, które wysiaduje na zmianę z samcem przez 19-25 dni. Pisklęta (gniazdowniki) wykluwają się nagie, ale szybko pokrywają się szaroniebieskim puchem. Przebywają w gnieździe przez ok. 40 dni. W niesprzyjających warunkach (zimna i dżdżysta wiosna) mogą przebywać w gnieździe nawet 56 dni. Jerzyki wyprowadzają 1 lęg w roku. w trzecim roku życia młode uzyskują dojrzałość płciową.
W czasie długotrwałej niepogody dorosłe jerzyki mogą szukać pożywienia nawet w odległości 2000 km od gniazda. Podczas chłodnych i deszczowych dni, gdy rodzice nie mogą polować w pobliżu gniazda, młode jerzyki zapadają w stan odrętwienia (obniżenie temperatury ciała i zwolnienie przemiany materii).

W Polsce jerzyk należy do ptaków licznych lęgowo. Przylatuje do nas w maju, a odlatuje w sierpniu-wrześniu. Chociaż w Warszawie słyszę jerzyki najczęściej w pierwszych dniach maja, to ptaki te zjawiają się w kraju często już 23 kwietnia, w dzień św. Jerzego - stąd ich nazwa, jerzyki. Najliczniej jerzyk występuje w miastach, gdzie wysokie budynki przypominają pierwotnie zajmowane górskie środowisko: strome skały, urwiste zbocza. W Polsce można jeszcze zobaczyć kolonie gnieżdżące się w pierwotnych warunkach - w Tatrach. Ciekawostką są jerzyki gniazdujące w dziuplach drzew, spotykane w Puszczy Knyszyńskiej i Augustowskiej. Jerzyk należy do gatunków chronionych.

posłuchaj mojego własnego nagrania głosu jerzyków