Szpak jest wędrownym ptakiem śpiewającym, z rzędu wróblowych (Passeriformes) i rodziny szpakowatych (Sturnidae). Opisano kilkanaście podgatunków tych ptaków, różniących się ubarwieniem. Obszar występowania szpaków rozciąga się od Islandii i północnej Hiszpanii, przez całą Europę i Azję zachodnią aż do terenów nad Bajkałem. Szpaki zostały też sztucznie wsiedlone do wielu regionów świata - do Ameryki Północnej, Australii, Nowej Zelandii i Polinezji. W Europie środkowej, w tym również w Polsce, występuje gatunek nominatywny (Sturnus vulgaris vulgaris). Szpaki zimują w południowej i zachodniej Europie, Afryce i Azji. W Polsce są licznymi ptakami lęgowymi prawie w całym kraju, z wyjątkiem najwyższych partii gór i zwartych borów iglastych. Z powodu niezbyt surowych zim coraz więcej ptaków u nas zimuje. Szpaki dobrze czują się w Osiedlach ludzkich, sadach, ogrodach, parkach, zadrzewieniach śródpolnych i na obrzeżach drzewostanów. Pierwotnie były ptakami typowo leśnymi.
Szpak jest nieco mniejszy od kosa (Turdus merula). Długość jego ciała wynosi 20-22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 38 cm, a masa - 70-80 g. Szpak wydaje się zupełnie czarny, jednak z bliska stają się widoczne delikatne białe plamki i piękny, fioletowy lub czerwonawy połysk upierzenia. W ciągu wiosny, w wyniku ścierania się jasnych końców piór, białe plamki zanikają i już w czerwcu szpak staje się zupełnie czarny. W lipcu pierzy się i jego upierzenie znów staje się nakrapiane. Samce mają bardziej połyskliwe upierzenie. Nasadę dolnej części dzioba mają niebieskawą, a nie różową jak u samic. Cechę tę widać jednak tylko wiosną. Tęczówki samców są jednobarwne, ciemnobrązowe, podczas gdy u samic mają jasny pierścień.
Szpaki żywią się dżdżownicami, robakami, ślimakami i owadami, a także jagodami, owocami i nasionami. Pożywienia poszukują na ziemi, i na drzewach. Często można obserwować stada szpaków pożywiających się na łąkach, pastwiskach i w dolinach dużych rzek. Podczas żerowania szpaki szybko chodzą po ziemi lub buszują wśród opadłych liści. Co chwilę zanurzają dziób w miękkim podłożu, a następnie szybko go otwierają, rozgarniając ziemię lub zeschłe liście i wygrzebując jakiegoś bezkręgowca. Ten sposób zdobywania pokarmu nazywa się cyrklowaniem. Szpaki potrafią też łapać w powietrzu latające owady. Ogromne stada szpaków wyrządzają szkody w uprawach rolnych, w sadach owocowych, a w południowej Europie - w winnicach. Nic więc dziwnego, że ludzie starają się wypłoszyć nieproszonych gości ze swoich upraw.
Szpaki są bardzo towarzyskie i hałaśliwe. Latem tworzą wielkie, nawet wielotysięczne stada koczujące w poszukiwaniu pokarmu i bezpiecznych noclegowisk. Od pewnego czasu obserwuje się spadek ich liczebności, być może na skutek zwalczania ptaków na zimowiskach, gdyż wyrządzają znaczne szkody w winnicach na południu Europy. W Afryce północnej łowi się je masowo w sieci i sprzedaje na targach jako przysmak. W internecie znalazłam taką ciekawostkę. Z uwagi na wysoki poziom dehydrogenazy alkoholowej - enzymu rozkładającego alkohol, szpaki po spożyciu sfermentowanych owoców nie mają objawów jak po nadużyciu alkoholu, co zdarza się w przypadku innych ptaków. Według wykazu z Wielkiej Encyklopedii Ptaków szpaki mogą dożyć wieku dwudziestu lat.
Do Polski szpaki powracają z zimowisk bardzo wcześnie. Już w lutym można zobaczyć ich niewielkie stadka. Większość szpaków przylatuje jednak w marcu. Po powrocie na tereny lęgowe szpaki wyrzucają bez pardonu wróble z gniazd zajętych przez nie wcześniej. Odbierają też gniazda innym ptakom, rzadszym i wrażliwszym, na przykład dudkowi (Upupa epops) czy krętogłowowi (Jynx torquilla). Szpaki gnieżdżą się również w dziuplach i budkach lęgowych z otworem wejściowym o średnicy 5 centymetrów. Jeżeli w pobliżu nie ma dziupli w drzewie ani budki lęgowej, to szpaki zadowolą się szczeliną pod dachówkami, otworem wentylacyjnym w budynku lub dziurą w elemencie konstrukcyjnym nie pracującej, a bywa, że i pracującej maszyny. Na lęgowiskach pierwsze pojawiają się samce i zaczynają intensywnie śpiewać, energicznie wymachując przy tym skrzydłami - w razie nawiązania kontaktu wzrokowego z przelatującymi szpakami. Wyboru miejsca na gniazdo dokonuje samica. Para najpierw wspólnie usuwa stary materiał gniazdowy, a następnie znosi budulec na nowe gniazdo. Budową gniazda zajmuje się tylko samica.
Gniazdo zrobione jest ze słomy, suchej trawy, gałązek i dużej ilości piór. Zauważono, że ptaki wnoszą do gniazda liście krwawnika, wrotycza, tataraku i innych ziół, które prawdopodobnie mają zapachem odstraszać ektopasożyty. W gniazdach szpaków często bowiem bywają pchły i krwiopijne roztocze oraz kleszcze, ale ich liczebność jest znaczna dopiero pod koniec rozwoju gniazdowego piskląt. Stosowanie przez szpaki odpowiednich ziół może sprzyjać spokojnemu wysiadywaniu jaj przez ptaki. Okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca. W tym czasie niektóre pary wyprowadzają dwa lęgi. Pierwszy lęg ma miejsce zwykle pod koniec kwietnia. W lęgach jest najczęściej 5 - może być 3-6 - jasnoniebieskich jaj. Okres inkubacji trwa 2 tygodnie. Nocą jaja wysiaduje samica, a w ciągu dnia - oba ptaki na zmianę. Pisklęta przebywają w gnieździe przez 3 tygodnie. Starsze pisklęta często głośno nawołują, wyglądając z otworu dziupli lub skrzynki lęgowej. Część par powtarza lęgi po stracie jaj, rzadziej po stracie piskląt. Po zakończeniu lęgów szpaki łączą się w stopniowo rosnące stada, które wspólnie żerują i nocują. W Pierwszym roku życia ginie ponad połowa młodych szpaków.
Śpiew szpaków to urozmaicony szczebiot, na który składają się różnego rodzaju gwizdy, piski, poświstywania, chrapania, skrzeczenia, skrzypienia, oraz dźwięki trudne do opisania. Ptaki często odzywają się długimi, opadającymi gwizdami. Szpaka łatwo rozpoznać również po gwizdach wysokich, wibrujących i przeraźliwych. Do swojego śpiewu ptaki wplatają dźwięki zasłyszane w otoczeniu. Chętnie naśladują inne ptaki. W szczebiocie szpaków można usłyszeć głos przypominający śpiew wilgi. Jednak kiedy w marcu lub kwietniu usłyszymy śpiew wiilgii, możemy być pewni, że to gwiżdżą szpaki, ponieważ wilgi przylatują do nas na początku maja.