Podrodzina: łuszczaki - Fringillinae

rodzaj: Carpodacus

• dziwonia ogrodowa, dziwonia

rodzaj: Pyrrhula

• gil

rodzaj: Loxia

• krzyżodziób świerkowy
• krzyżodziób sosnowy
• krzyżodziób modrzewiowy (dwupręgowy)

rodzaj: Pinicola

• łuskowiec

rodzaj: Coccothraustes

• grubodziób

rodzaj: Fringilla

• zięba
• jer

rodzaj: Serinus

• kulczyk
• osetnik

Dziwonia (zwyczajna) - Carpodacus (syn. Erithrina) erithrinus

Dziwonia jest małym ptakiem wędrownym z rodziny łuszczaków (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w północnowschodniej Europie i Azji Środkowej. Zasiedla bujne, gęste zarośla, wikliny nadrzeczne, doliny rzek i stawów, brzegi podmokłych lasów, a niekiedy zaniedbane ogrody. Na zimowiska odlatuje do Indii.

Dziwonia jest wielkością zbliżona do wróbla domowego (Passer domesticus), a kształtem i ubarwieniem przypomina makolągwę (Carduelis cannabina). Pierś i głowa dorosłego samca są intensywnie czerwone. Samica jest jednolicie szarawa i takie są również młodociane samce, które dopiero po trzech latach osiągają swoje intensywne barwy, ale zaczynają śpiewać już w pierwszym roku życia, gdy są jeszcze identyczne jak samice. Dziwonia osiąga średnio: długość ciała ok. 15 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 25 cm i wagę ok. 21 g. Ptaki te odżywiają się owadami, pączkami drzew i krzewów oraz nasionami i jagodami. Śpiew dziwonii jest bardzo charakterystyczny i składa się z kilkusylabowych, fletowych gwizdów. Samiec odzywa się nawet w godzinach południowych, jednak najintensywniej śpiewa rano. Dziwonię można usłyszeć jeszcze w lipcu, gdy większość ptaków śpiewających wiosną już milczy.

Gniazdo dziwonia zakłada w zaroślach przerośniętych roślinnością zielną, wśród gałązek gęstego krzewu (na wysokości 30-150 cm nad ziemią), rzadziej - w gęstej trawie. W sezonie lęgowym (czerwiec) dziwonie wyprowadzają 1 lęg. Samica składa 4-6 bladoniebieskich jaj z nielicznymi, czerwonymi plamkami, które sama wysiaduje przez 11-12 dni. Młode opuszczają gniazdo po 11-12 dniach.

W Polsce dziwonia ogrodowa jest gatunkiem nielicznie lęgowym na terenie Mazur, Wybrzeża Bałtyckiego i Lubelszczyzny. Przylatuje do nas w maju, a odlatuje w sierpniu-wrześniu. Należy do gatunków chronionych.

posłuchaj moich własnych nagrań dziwonii

Gil - Pyrrhula pyrrhula

Gil jest niewielkim, koczującym ptakiem z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w północnych rejonach Europy, w północnej Azji aż po Kamczatkę i Japonię, oraz w północnej Turcji i Iranie. Zasiedla Lasy wszelkich typów, ale przede wszystkim bory szpilkowe i mieszane z gęstym poszyciem, poza tym zakrzewione parki, sady i cmentarze.

Gil ma czarną czapeczkę na głowie, czarny ogon i skrzydła oraz niebieskopopielaty grzbiet. Przez skrzydło biegnie jasna pręga, jasny jest również kuper. Samiec ma szyję, pierś i brzuch jaskrawoczerwone, a samica te części ciała ma szarobeżowe. Gil ma krótki i gruby dziób. Jest nieco większy od wróbla. Osiąga średnio: długość ciała ok. 17 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 27 cm i wagę ok. 25 g. Odżywia się nasionami, pąkami, jagodami i owocami leśnymi. Wiosną zjada również bezkręgowce. U gili występuje zjawisko, niezbyt częste u ptaków - śpiewają również samice. Gil może żyć na wolności nawet 15 lat.

Gil gniazdo zakłada w gęstwinie gałęzi świerkowych lub skupiskach jałowców, budując je z drobnych gałązek, korzonków, mchu, trawy i liści. W sezonie lęgowym (maj-lipiec) wyprowadza dwa lęgi. W jednym lęgu samica składa 4-5 jasnoniebieskich jaj z czerwonymi plamkami, które sama wysiaduje przez 12-14 dni. Pisklęta (gniazdowniki) opuszczają gniazdo po ok. dwóch tygodniach, ale jeszcze przez pewien czas pozostają pod opieką rodziców - zwykle samca.

W Polsce gil jest ptakiem niezbyt licznym lęgowo i zimującym. Dopiero na jesieni pojawiają się gile z północy, gdzie zima jest zbyt surowa i do kwietnia w naszych lasach, parkach i ogrodach jest ich dużo. Gil jest gatunkiem chronionym.

posłuchaj moich własnych nagrań gila

Krzyżodziób świerkowy - Loxia curvirostra

Krzyżodziób świerkowy jest małym, osiadłym lub koczującym ptakiem z podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rodziny ziarnojadów (Fringillidae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w wielu podgatunkach w Eurazji, Ameryce Północnej i Środkowej oraz w Afryce północnej. Zamieszkuje głównie bory górskie, a także może osiedlić się na terenach nizinnych w lasach szpilkowych z domieszką świerka.

Krzyżodziób świerkowy jest większy od wróbla. Charakteryzuje się krępą sylwetką, dużą głową, mocnym dziobem i krótkim rozwidlonym ogonem. Jego dziób ma skrzyżowane końcówki dzioba, co ułatwia wyłuskiwanie nasion z szyszek, przede wszystkim świerkowych. Ubarwienie dorosłego samca jest karminowoczerwone z wyjątkiem brązowych skrzydeł i ogona. Samica jest oliwkowobrązowa. Ptak ten osiąga średnio: długość ciała ok. 16-18 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 27-30 cm i wagę ok. 30-50 g. Krzyżodziób ten odżywia się głównie nasionami świerka. Czasami zjada nasiona sosny i jodły. W poszukiwaniu pożywienia ptak zręcznie przemyka wśród gałęzi, zwisa z szyszek lub wspina się po nich pomagając sobie dziobem. Niekiedy odrywa szyszki (czasem tak ciężkie jak sam ptak) i zanosi je w rozwidlenie gałęzi i tam dopiero przystępuje do wydobywania nasion. W latach nieurodzaju na szyszki świerkowe populacje północne krzyżodziobów świerkowych podejmują koczownicze migracje przemieszczając się stadnie na znaczne odległości. Przylatują wówczas również do Polski.

Na założenie gniazda krzyżodziób ten wybiera świerk (rzadziej sosnę) zwykle stojący samotnie lub na skraju lasu. Gniazdo zakłada na bocznej gałęzi, w koronie drzewa, osłonięte od góry zwisającymi gałązkami, na wysokości 4-5 m nad ziemią. Gniazdo jest miseczkowatą, grubościenną konstrukcją ułożoną z gałązek, płatów kory, mchu i porostów i wyścielone suchą trawą, korzonkami, włosiem i piórami. Pora gniazdowania uzależniona jest od urodzaju szyszek i może rozpocząć się nawet zimą. W sezonie lęgowym (styczeń-lipiec) ptaki wyprowadzają 1-2 lęgi. W jednym lęgu samica składa 3-4 kremowych lub szaroniebieskich jaj z purpurowymi plamkami, które sama wysiaduje przez 14-15 dni. Młode (gniazdowniki) pokryte są puchem, który umożliwia przetrwanie mroźnych dni. Młode opuszczają gniazdo po 20-25 dniach.

W Polsce krzyżodziób świerkowy należy do ptaków lęgowych i zimujących. Jego liczebność jest zmienna, uzależniona od urodzaju szyszek. Ptaki te niezbyt licznie gniazdują w górach i w północno-zachodnich rejonach kraju. Są objęte ochroną.

Posłuchaj moich własnych nagrań krzyżodzioba świerkowego.

Krzyżodziób sosnowy - Loxia pytyopsittacus

Krzyżodziób sosnowy jest niewielkim ptakiem koczującym z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w lasach sosnowych i świerkowych głównie północnej Europy, na terenach otaczających Bałtyk.

Ubarwienie dorosłego ptaka jest czerwono-brunatno-czarne. Sylwetka tego krzyżodzioba jest krępa i silniejsza niż u krzyżodzioba świerkowego. Podobnie jak krzyżodziób świerkowy krzyżodziób sosnowy ma mocny, skrzyżowany dziób, którym podważa łuski szyszek głównie sosnowych i wydobywa z nich nasiona, którymi się żywi. Ptak ten osiąga średnio: długość ciała ok. 18 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 29 cm i wagę 44-69 g.

Gnieździ się w koronach wysokich sosen. Konstrukcja gniazda jest podobna do gniazda krzyżodzioba świerkowego. W sezonie lęgowym (marzec-maj) ptak ten wyprowadza jeden (rzadziej 2) lęgi. Samica składa 3-4 jaja, które wysiaduje sama przez 14-16 dni. Pisklęta (gniazdowniki) opuszczają gniazdo po ok. dwóch tygodniach.

W Polsce krzyżodziób sosnowy jest rzadkim ptakiem lęgowym, rzadszym od krzyżodzioba świerkowego. Gnieździ się jedynie na Helu i w Karpatach. Jest objęty ochroną.

Krzyżodziób modrzewiowy - Loxia leucoptera

Krzyżodziób dwupręgowy (krzyżodziób modrzewiowy) jest niewielkim ptakiem osiadłym lub koczującym z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje na obszarze Eurazji od Finlandii po wschodnią Syberię oraz w Ameryce Północnej od Alaski po Labrador. Izolowana populacja występuje na Haiti. Krzyżodziób modrzewiowy zamieszkuje lasy szpilkowe z modrzewiami i limbami.

Krzyżodziób ten jest bardzo podobny do krzyżodzioba sosnowego. Dorosły samiec jest czerwony z brunatnoczarnymi skrzydłami i ogonem. Samica jest żółta. Na skrzydłach krzyżodziób dwupręgowy ma dwie wyraźne białe pręgi. Ptak ten osiąga średnio: Długość ciała ok. 14,5-18 cm, Rozpiętość skrzydeł ok. 26 cm i wagę 25-40 g. Krzyżodziób ten zjada Nasiona drzew iglastych, głównie limby i modrzewia oraz jagody i drobne bezkręgowce.

Do Polski krzyżodziób modrzewiowy zalatuje rzadko. Objęty jest ochroną.

Łuskowiec - Pinicola enucleator

Łuskowiec jest niewielkim ptakiem z podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rodziny ziarnojadów (Fringillidae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w północnej Europie od Norwegii po Ural, na Syberii po Kamczatkę oraz na znacznych połaciach Ameryki Północnej aż po zachodni Meksyk. Zamieszkuje tereny tajgi porośnięte lasami iglastymi z domieszką karłowatych olch i brzóz.

U tych ptaków obserwuje się wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec ma głowę, pierś i kuper czerwone a resztę ciała w kolorze popielatobrunatnym. Na skrzydle widnieją dwie wyraźne, białe pręgi. Upierzenie samicy jest brązowożółtawe. Młode samce mają ubarwienie od zielonożółtej do żółtopomarańczowej. Łuskowiec ma silny, krótki dziób z wystającą haczykowato górną częścią. Osiąga średnio: długość ciała ok. 20-22 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 33 cm i wagę ok. 50 g. Jego pożywieniem są nasiona drzew iglastych, pączki, pędy (świerkowe), jagody i owady. W okresie polęgowym łuskowce tworzą niewielkie stada.

Gniazdo w kształcie płytkiej czarki łuskowiec buduje w rozwidleniu gałęzi blisko pnia. Do jego konstrukcji używa gałązek, mchu, porostów, traw i korzonków. Samica składa 3-5 jaj.

W Polsce łuskowiec jest spotykany dość rzadko, głównie podczas przelotów na południe (w marcu i październiku). Jest pod ochroną.

Grubodziób - Coccothraustes coccothraustes

Grubodziób jest częściowo wędrownym lub osiadłym ptakiem (w zależności od dostępności pokarmu) z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w Europie (z wyjątkiem Skandynawii), w Azji Środkowej aż po Japonię, w Azji Mniejszej i w Afryce północno-zachodniej. Zasiedla lasy liściaste z bukami i grabami, lasy mieszane, spotkać go też można w zadrzewieniach, sadach i parkach.

Grubodziób jest większy od wróbla. Ma dużą głowę, krótką szyję i ogon oraz niezbyt dłubi, lecz za to gruby (wysoki) i silny dziób.Ubarwienie grubodzioba jest beżowobrązowe z czarnym przodem głowy, szarym karkiem, brązowym grzbietem i białym końcem ogona. Przez skrzydło biegnie białobeżowy pas, który jest dobrze widoczny w locie. Grubodziób osiąga średnio: długość ciała ok. 16-18 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 32 cm i wagę ok. 55 g. Głos grubodzioba - To ciągłe cykanie, które jest przede wszystkim głosem kontaktowym, często wydawanym przez ptaki w stadzie. Śpiew grubodzioba jest cichy i bardzo rzadko można go usłyszeć. Grubodzioby odżywiają się owocami oraz twardymi nasionami (buka, grabu, jawora, wiśni, leszczyny), które miażdżą swoim masywnym dziobem. Wiosną zjadają również gąsienice. Po okresie lęgowym młode ptaki razem z dorosłymi gromadzą się w niewielkie stada i wspólnie koczują na bardziej otwartych terenach, żerując często na ziemi.

Gniazdo grubodziób zakłada niezbyt wysoko w koronie krzewu lub drzewa, na poziomych gałęziach, blisko pnia. Gniazdo ma podstawę ułożoną z gałązek oraz czarkę uplecioną z trawy, korzonków, mchu i porostów. Pora lęgowa u grubodziobów trwa od maja do czerwca. W tym czasie ptaki wyprowadzają 1 lęg. Samica składa 3-5 wydłużonych, bladozielonkawych jaj z nielicznymi, czarnymi plamkami, które sama wysiaduje przez 11-13 dni. Młode (gniazdowniki) opuszczają gniazdo po ok. dwóch tygodniach.

W Polsce grubodzioby należą do ptaków średnio licznych lęgowo. Część ptaków u nas zimuje i wtedy czasami pojawiają się przy karmnikach. Przeloty grubodziobów przez Polskę mają miejsce w marcu oraz we wrześniu- listopadzie. Grubodzioby są pod ochroną.

Zięba - Fringilla coelebs

Zięba jest wędrownym ptakiem z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny zięb (Fringillinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w kilku podgatunkach w całej Europie, zachodniej Syberii, Azji Mniejszej, na Bliskim Wschodzie i w północnej Afryce. Zamieszkuje wszelkie typy zadrzewień: lasy różnych typów, parki, sady, ogrody i kępy drzew. Zimuje w południowych rejonach występowania oraz w środkowej Afryce.

Zięba jest wielkości wróbla. Osiąga średnio: długość ciała ok. 14-16 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 26 cm i wagę ok. 21 g. Utych ptaków obserwuje się wyraźny dymorfizm płciowy w ubarwieniu. Samiec ma wierzch głowy i kark popielate, grzbiet brązowy, kuper zielonkawy, czoło czarne, na ciemnym skrzydle 2 wyraźne, charakterystyczne, białe paski, podgardle i pierś różowe, brzuch białawy. Samica jest z wierzchu oliwkowoszara, a boki głowy i pierś ma zielonkawe. Na jej skrzydłach również występują po 2 białe pasy. Zięba jak wszystkie łuszczaki, ma krótki i gruby dziub. W dodatku ma silne mięśnie policzkowe i prążkowane podniebienie, co ułatwia zgniatanie pancerzyków chrząszczy i skorupek nasion. Śpiew samca jest melodyjny i bardzo charakterystyczny. W śpiewie zięb występują pewne różnice (dialekty) w zależności od pochodzenia ptaka. Śpiewem samiec oznacza swoje terytorium, jak również próbuje nim zwabić samiczkę. Śpiew zięb trzymanych w niewoli nie jest tak ładny jak zięb dziko żyjących. Na pokarm zięby składają się głównie nasiona, pączki roślin i owoce (jabłka, gruszki, śliwki, porzeczki). W okresie lęgowym zięba zjada owady i inne bezkręgowce. W okresie pozalęgowym zięby często widuje się w stadach z wróblami i innymi ptakami.

W miesiąc po przylocie z zimowiska zięby przystępują do budowy gniazda. Jest ono umieszczone na drzewie, rzadziej na wysokim krzewie - 1,5-4 m nad ziemią, w rozwidleniu gałęzi lub przy pniu. Gniazdo jest koszyczkiem splecionym z mchu i trawy, doskonale zamaskowane porostami, pajęczyną i kokonami owadów, wyścielone mchem, suchą trawą, włosiem i piórami. W sezonie lęgowym (maj-lipiec) zięby wyprowadzają 1 lub 2 lęgi. W jednym lęgu samica składa 4-5 niebieskawych, czerwono nakrapianych jaj, które sama wysiaduje przez 12-15 dni. Karmieniem piskląt zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają gniazdo po dwóch tygodniach.

W Polsce zięba należy do bardzo licznych ptaków lęgowych. Przylatuje do nas w marcu-kwietniu, a odlatuje we wrześniu-październiku. Niektóre samce pozostają u nas na zimę. Zięby objęte są ochroną.

posłuchaj moich własnych nagrań zięby

Jer - Fringilla montifringilla

Jer jest małym ptakiem wędrownym z rodziny ziarnojadów (Fringillidae), podrodziny zięb (Fringillinae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Występuje w Eurazji, w pasie od Skandynawii do Kamczatki. Zasiedla lasy różnych typów. Zimuje w południowej Eurazji, w basenie Morza Śródziemnego aż do północnej Afryki.

Jer jest kuzynem zięby. U tych ptaków obserwuje się dymorfizm płciowy w ubarwieniu. Samiec w szacie godowej ma głowę, kark i plecy czarne, kuper biały, skrzydła i ogon ciemnopopielate, przód szyi cytrynowopomarańczowy, spód ciała biały. Na skrzydle widnieją 3 pręgi: dwie białe, oraz szeroka, przy barku - rdzawa. W okresie spoczynkowym barwy samca stają się przytłumione, kolor czarny na wierzchu ciała zmienia się na brązowy. Samica ma niezbyt wyraźnie zaznaczone płowe brwi, głowę i wierzch ciała brunatne, przód szyi i pierś z bladym cynamonowym nalotem. Jer osiąga średnio: długość ciała ok. 14-17 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 25-28 cm i wagę 17-30 g. Jer odżywia się wiosną i latem owadami i innymi bezkręgowcami, a w okresie jesienno-zimowym jagodami i nasionami (szczególnie lubi orzeszki bukowe). W sezonie lęgowym żeruje przeważnie w lesie. W okresie pozalęgowym szuka pokarmu na ziemi na terenach rolniczych w małych stadach.

Ptaki te zakładają gniazdo wysoko na drzewie iglastym lub liściastym przy pniu lub w rozwidleniu gałęzi. Gniazdo jera jest podobne do gniazda zięby, ale ma większe rozmiary i jest luźniej zbudowane. Uwite jest z trawy, mchu, wrzosu, korzonków i porostów, a wyścielone piórami, włosiem, miękką trawą, czasami papierem itp. W jednym lęgu samica składa 3-8 jaj, które sama wysiaduje przez 11-12 dni. Jery wyprowadzają 1 lęg w roku.

W Polsce jer nie przystępuje do lęgów. Pojawia się licznie na przelotach w marcu-kwietniu oraz we wrześniu-listopadzie. Duża część ptaków spędza zimę w zachodnich rejonach naszego kraju. Jer jest pod ochroną.

Kulczyk - Serinus serinus

Kulczyk jest małym ptakiem należącym do podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rodziny ziarnojadów (Fringillidae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Ptaki te są osiadłe, częściowo wędrowne lub wędrowne. Występują w Azji Mniejszej, północno-zachodniej Afryce oraz w południowej i centralnej Europie. Populacje wędrujące spędzają zimę w południowych rejonach występowania, gdzie jest nieco cieplej i gdzie jest więcej żywności. Kulczyki zamieszkują kępy zieleni w rejonach zabudowanych, parki, ogrody oraz skraje suchych drzewostanów w pobliżu miejsc otwartych z niską i rzadką roślinnością.

Kulczyk jest najmniejszym występującym w Polsce łuszczakiem. Osiąga średnio: długość ciała ok. 12 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm i wagę ok. 10-12 g. U tych ptaków występuje dymorfizm płciowy w ubarwieniu. Upierzenie samicy jest zielonoszare. Samiec na wiosnę i w lecie ma kuper, pierś i czoło cytrynowożółte, a brzuch i grzbiet białe. Przez skrzydła przechodzą dwie jaśniejsze pręgi. Głównym pożywieniem kulczyka są nasiona i inne części roślin. Wiosną uzupełnieniem diety są małe bezkręgowce. Po okresie lęgowym kulczyki żyją pojedynczo lub w małych stadkach, często z innymi ziarnojadami.

Gniazdo kulczyk zakłada na końcu poziomej gałązki drzewa (często owocowego) lub krzewu. Gniazdo jest konstrukcją złożoną z gałązek, korzonków, trawy, mchu i porostów, wyścielone trawą, włosiem i piórami. W sezonie lęgowym (maj-czerwiec) samica składa 3-5 białych (z niebieskawym odcieniem) jaj z nielicznymi, słabo widocznymi, czerwonymi plamkami, które sama wysiaduje przez 11-13 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. dwóch tygodniach. Kulczyki wyprowadzają 2 lęgi w roku.

W Polsce kulczyki są licznymi ptakami lęgowymi. Przylatują do nas w kwietniu-maju, a odlatują we wrześniu-listopadzie. Objęte są ochroną.

posłuchaj moich własnych nagrań kulczyka

osetnik - Serinus citrinella

Osetnik jest niewielkim ptakiem osiadłym z podrodziny łuskaczy (Carduelinae), rodziny ziarnojadów (Fringillidae), rzędu wróblowych (passeriformes) i podrzędu śpiewających (oscines). Od 1998 r. niektórzy ornitolodzy skłaniają się do tego, aby ten gatunek zaliczyć do rodzaju Carduelis, do którego należą np. dzwoniec (Carduelis chloris) i makolągwa (Carduelis cannabina). Osetnik występuje na Półwyspie Iberyjskim, w Alpach, na Korsyce i Sardynii. Zasiedla kamieniste zbocza górskie z nielicznymi drzewami iglastymi. Na zimę przenosi się w niższe piętra gór.

Ptaki te mają upierzenie gładkie (bez prążkowania), z wierzchu są szare, od spodu - jasnożółte. Na skrzydle widnieją dwie żółte pręgi. Ogon jest ciemny, wcięty. Ubarwienie obu płci jest podobne, chociaż młode samice mogą mieć szarawy spód ciała. Młode ptaki są brązowe. Osetnik osiąga średnio: długość ciała ok. 12 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 22 cm i wagę 12-13 g. Pożywieniem osetnika są przede wszystkim nasiona traw i chwastów. Śpiew osetnika jest trochę podobny do świergotu szczygła i kulczyka, a nawoływania przypominają trochę nawoływania czyżyka.

Gniazdo osetnik zakłada na drzewie iglastym. Samica składa 4-6 jaj, które sama wysiaduje przez 12-14 dni. Młode opuszczają gniazdo po 18 dniach.

w Polsce osetnik nie przystępuje do lęgów. Ma status ptaka rzadko zalatującego. Po raz pierwszy został u nas odnotowany w 1975 r. Osetniki są pod ochroną.