Podrodzina: Orły - Aquilinae

Rodzaj: Aquila

• Orlik krzykliwy
• Orlik grubodzioby
• Orzeł cesarski
• Orzeł przedni

Rodzaj: Haliaeetus

• Bielik, orzeł bielik

Rodzaj: Hieraaetus

• Orzełek włochaty, orzełek

Orlik krzykliwy - Aquila pomarina

Orlik krzykliwy, gatunek z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu szponiastych (Falconiformes), występuje we wschodniej i południowej Europie, w Azji Mniejszej i w Indiach. Zamieszkuje tereny lasów, bagien i jezior.

Osiąga długość ciała ok. 65 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 160 cm i wagę 1100-2160 g. Upierzenie tego orła jest szarobrązowe z głową jaśniejszą od reszty ciała. Ptak ten żywi się drobnymi ssakami, płazami, gadami i ptakami.

Gnieździ się zazwyczaj na drzewach iglastych, przy pniu. Wyprowadza jeden lęg w roku. Samica w maju składa 1-2 białawe (z brązowymi plamami) jaja, które wysiaduje przez 38-41 dni. Pisklętami opiekują się oboje rodzice przez 55 dni w gnieździe i 25 dni poza nim.

W Polsce gatunek ten był dawniej pospolity i liczny, obecnie nielicznie lęgowy, głównie na północy i wschodzie kraju. Można go obserwować podczas przelotów w kwietniu oraz w sierpniu-wrześniu. Jest ptakiem chronionym.

Orlik grubodzioby - Aquila clanga

Orlik grubodzioby, ptak z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu szponiastych (Falconiformes), występuje w środkowej i wschodniej Europie, środkowej Azji aż do północno-wschodnich Chin. Zamieszkuje tereny równinne, porośnięte starym drzewostanem, w pobliżu dolin rzek, jezior i bagien. Należy do gatunków wędrownych sezonowo. Zimuje w południowej Azji i północnej Afryce.

Gnieździ się w koronach wysokich drzew blisko pnia. Gniazdo kolistego kształtu o średnicy 100 cm zbudowane jest z suchych gałązek i korzeni, wysłane trawą, mchem i puchem. W maju samica składa 1-2 jaja, które wysiaduje przez 42-44 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 45 dniach. Orliki grubodziobe wyprowadzają 1 lęg w roku.

W Polsce jest bardzo nieliczny lęgowo, głównie na wschodzie kraju. Można go obserwować podczas przelotów wiosną (kwiecień) i jesienią (wrzesień-listopad). Objęty ochroną gatunkową.

Orzeł cesarski - Aquila heliaca

Orzeł cesarski, ptak z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu szponiastych (Falconiformes), występuje w Europie Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Pirenejskim oraz w południowo-zachodniej i środkowej Azji. Zamieszkuje lasostepy z grupami wysokich drzew, półpustynie z zaroślami saksaułu i obrzeża starych lasów liściastych.

Osiąga 84 cm długości ciała, 215 cm rozpiętości skrzydeł i 2500-4500 g wagi.Samica jest większa od samca. Samiec i samica mają jednakowe upierzenie: wierzch głowy i kark żółtawobiały, tułów, skrzydła i ogon brunatne. Na barkach występują charakterystyczne białe plamy. Orły te żywią się średniej wielkości ssakami stepowymi, pisklętami ptaków gnieżdżących się na ziemi oraz padliną.

Orzeł cesarski gniazdo zakłada w koronie wysokiego drzewa. Samica składa 2-3 jaja, które wysiaduje przez 43 dni. Na czas nieobecności w gnieździe ptaki te przykrywają jaja, a później pisklęta gałązkami, aby je chronić przed drapieżnikami. Młode przebywają w gnieździe ok. 70 dni.

Orzeł cesarski należy do ptaków wędrujących sezonowo. Do Polski jedynie zalatuje. Objęty jest międzynarodową ochroną gatunków zagrożonych wyginięciem.

Orzeł przedni - Aquila chrysaetos

Orzeł przedni, ptak z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu szponiastych (Falconiformes), występuje w kilku podgatunkach w górach i lasach Europy, Azji i Ameryki Północnej.

Orzeł przedni osiąga 90 cm długości ciała, 227 cm rozpiętości skrzydeł i 2840-6665 g wagi. Samica jest znacznie większa od samca. Głowa i kark tego orła są żółtawe, grzbiet ciemnobrunatny, a ogon czarny. Ptaki te polują głównie na średniej wielkości ssaki i ptaki, ale nie gardzą też padliną. Pikując mogą osiągać prędkość do 160 km na godzinę. Orzeł przedni może dożyć stu lat.

Ptaki te zakładają gniazda na urwiskach skalnych lub w koronach wysokich drzew. Większość par ma kilka gniazd, które użytkują na zmianę. Gniazdo użytkowane przez wiele sezonów może osiągnąć średnicę 200 cm i wysokość 1,5-2 m. W marcu lub w kwietniu samica składa pierwsze jajo, a w ciągu kilku dni składa jeszcze jedno. Wysiadywanie zaczyna się już po złożeniu pierwszego jaja i trwa przez 43-45 dni. Wysiadywaniem jaj zajmuje się głównie samica. Drugie pisklę zwykle umiera z głodu lub jest zabijane przez starsze pisklę. Pisklęta przebywają w gnieździe ok. 80 dni.

W Polsce orzeł przedni jest gatunkiem skrajnie rzadkim lęgowo. Gnieździ się tylko 15 par, głównie w Karpatach i na Mazurach. W 2006 r. para orłów przednich, żyjąca w polskich tatrach, doczekała się potomstwa, co jest rzadkim zjawiskiem w górach po polskiej stronie. Orzeł przedni objęty jest międzynarodową ochroną gatunkową.

Bielik - Haliaeetus albicilla

Bielik, bielik, birkut, duży ptak szponiasty z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu szponiastych (Falconiformes), występuje na zachodniej Grenlandii, na Islandii, w północnej, środkowej i wschodniej Europie, Azji Mniejszej i Środkowej. Zamieszkuje rozległe stare drzewostany w pobliżu dużych zbiorników wodnych oraz strome wybrzeża morskie. W przeważającej części bieliki są osiadłe. Tylko ptaki gnieżdżące się na dalekiej północy (np. populacje syberyjskie) wędrują na zimę na południe.

Orzeł ten osiąga 85-95 cm długości. Samice są większe od samców - rozpiętość ich skrzydeł wynosi 240-250 cm, podczas gdy u samca wielkość ta wynosi 220 cm. Samica osiąga ciężar 4-6 kg, a samiec 3.5-4.5 kg. Dorosły orzeł bielik ma potężny, żółtawy dziób, klinowaty ogon, a palce jego stóp zakończone są silnymi szponami. Ubarwienie obu płci jest jednakowe: głowa i szyja beżowe, dziób żółty, grzbiet, skrzydła i brzuch ciemnobrunatne, ogon biały, nogi żółte. Rzadko spotykane są odmiany bardzo jasne - płowobeżowe. Bieliki polują głównie na ryby, ptactwo wodne, gryzonie, zające i młode sarny. Nie gardzą również padliną. Bielik może upolować nawet dużą gęś. Potrafi też odbierać jedzenie wydrom i innym ptakom. W czasie zimowych miesięcy bieliki muszą zjeść 200-300 g mięsa w ciągu dnia. W okresie rozrodczym zapotrzebowanie to wzrasta i wynosi 500-600 g dziennie. Na wolności bielik może żyć 21 lat.

Bieliki łączą się w pary na całe życie. Swoje gniazda zakładają w koronach wysokich drzew lub na nadmorskich klifach. Każda para buduje 2-3 gniazd. Gniazdo jest pokaźną budowlą z patyków i gałęzi, wyścieloną trawą, mchem, porostami, wodorostami morskimi i sierścią. Gniazdo niekiedy może być tak duże i ciężkie, że drzewo może się złamać pod jego ciężarem. Okres składania jaj poprzedzone jest fazą zalotów, w której orły wykonują loty godowe. Podczas lotu samiec i samica zczepiają się szponami, koziołkują razem w powietrzu, po czym, niewysoko nad ziemią, rozlatują się w różne strony, aby ponownie połączyć się w locie. W marcu-kwietniu samica składa 1-3 białe jaja, które wysiaduje na zmianę z samcem przez ok. 35-46 dni. Opieką nad potomstwem i karmieniem młodych zajmuje się głównie samica - samiec, o obowiązkach ojca przypomina sobie od czasu do czasu. Pisklęta przebywają w gnieździe ok. 70 dni. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5 lat. Bieliki Wyprowadzają 1 lęg w roku.

Bielik jest herbowym ptakiem Polski. Jest największym ptakiem szponiastym regularnie obserwowanym na naszych ziemiach. W Polsce gnieździ się ok. 500 par, głównie na Pojezierzu Mazurskim. Ptaki te zimują w kraju, jednak poza swoim rewirem gniazdowania. Ochronie podlega nie tylko sam gatunek, ale również jego stanowiska lęgowe.

Orzełek włochaty - Hieraaetus pennatus

Orzełek włochaty, orzełek, ptak z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu ptaków szponiastych (Falconiformes), występuje w Europie Południowej, środkowej Azji, Afryce i Australii. Zamieszkuje rozległe lasy liściaste lub mieszane. Zimowiska ptaków europejskich znajdują się w Azji Mniejszej i Afryce.

Osiąga długość ciała ok. 49 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 129 cm i wagę 510-1250 g. Ma dłuższe skrzydła i ogon niż myszołów i jest od niego smuklejszy. U orzełka na barkach występują charakterystyczne plamy. Samica jest znacznie większa od samca. Orzełek żywi się gryzoniami, małymi ptakami i gadami oraz owadami.

Gniazdo orzełka umieszczone jest na drzewie lub bardzo rzadko na półce skalnej. W maju lub czerwcu samica składa 2 jaja, które wysiaduje przez 36-38 dni. Młode uzyskują samodzielność po 53 dniach. Orzełki wyprowadzają 1 lęg w roku.

Jeszcze w XIX wieku orzełek włochaty był w Polsce rzadkim ptakiem lęgowym, obecnie prawdopodobnie jedynie zalatuje. Być może uda się zaobserwować orzełka podczas przelotu wiosennego (marzec-kwiecień) lub jesiennego (wrzesień). Orzełek włochaty nie figuruje już na liście avifauny krajowej w 2006 roku. Ptaki te są chronione.