Jerzyk zwyczajny jest wędrownym ptakiem, większym od wróbla. Nie jest ptakiem śpiewającym, należy do rzędu jerzykowych (Apodiformes) i do rodziny jerzykowatych (Apodidae). Ptaki te występują w prawie całej Europie, w centralnej Azji, Azji Mniejszej i w Afryce północnej. Zasiedlają miasta, osiedla ludzkie oraz stare lasy z dziuplastymi drzewami, a także nasłonecznione ściany skalne. Pierwotnie jerzyki występowały w górach, wśród stromych skał i urwistych zboczy. Obecnie najliczniejsze są w miastach, gdzie wysokie budynki przypominają im pierwotne środowisko. Jerzyki zimują w Afryce, na południe od Równika. W Polsce są licznymi ptakami lęgowymi szczególnie w miastach. W naszym kraju można jeszcze zobaczyć kolonie lęgowe bytujące w pierwotnych warunkach w Tatrach. Ciekawostką są jerzyki gniazdujące w dziuplach drzew, spotykane w Puszczy Knyszyńskiej i Augustowskiej.
Długość ciała jerzyka wynosi 16-18 cm, rozpiętość skrzydeł 40-45 cm, a masa 35-52 g. Jerzyki są często mylone z jaskółkami. Nie są jednak z nimi spokrewnione i są od nich większe. Samiec i samica są jednakowo matowo czarno ubarwione, z granatowym połyskiem na grzbiecie i z białą plamą na podbródku. Jerzyki mają krótkie, głęboko wcięte ogony. Wąskie, sierpowate i wyjątkowo długie skrzydła pozwalają na osiąganie bardzo dużej szybkości aktywnego lotu i sprawnego manewrowania w powietrzu. Bardzo krótkie nogi z wszystkimi czterema palcami zwróconymi ku przodowi, zaopatrzonymi w mocne pazury utrudniają sprawne chodzenie po ziemi. Takie nogi znakomicie nadają się do czepiania się stromych, skalnych powierzchni. Nieprawdziwa jest opinia, że jerzyk nie może wystartować do lotu z ziemi. Dorosły, zdrowy ptak jest do tego zdolny. Kłopoty z wzbiciem się w powietrze z ziemi mają tylko ptaki młode ze słabo rozwiniętymi skrzydłami oraz ptaki osłabione lub chore.
Jerzyki są wyjątkowo dobrze przystosowane do długotrwałego lotu, toteż bardzo dużo czasu spędzają w powietrzu. Latają na wysokości nawet do 4000 m nad ziemią. Mogą osiągać prędkość lotu do dwustu kilometrów na godzinę. W powietrzu jedzą, piją, kopulują, a nawet drzemią, zawisając na wysokości 1000-3000 m. Jerzyki mogą też odpoczywać i nocować przyczepione pazurkami do skał lub ścian budynków. W czasie niepogody ptaki przebywają długie dystanse i lecą tam, gdzie nie pada i gdzie jest mnóstwo owadów. Jerzyki zwykle latają na dużych wysokościach, ale przed deszczem, podobnie jak jaskółki, zniżają swój lot w pogoni za owadami, które wtedy również latają niżej. Pożywieniem tych ptaków są owady chwytane w locie w szeroko otwarty dziób. Jerzyki również piją w powietrzu. Chwytają krople deszczu w otwarty dziób, a także zniżają swój lot nad wodą i lecąc tuż nad jej powierzchnią, łapią w otwarty dziób rozpryskujące się krople.
Jerzyki to ptaki długowieczne. Jeden z zaobrączkowanych jerzyków żył ponad 21 lat. Jerzyki odzywają się wysokimi, wibrującymi krzykami. Podobno samice wydają krzyki wyższe niż samce. Krzyki są szczególnie głośne wieczorami, kiedy stado jerzyków krąży nad terenem gniazdowania.
Jerzyki przylatują do nas w maju. Gnieżdżą się kolonijnie w szczelinach murów, skał, pod parapetami wysokich budynków, pod dachówkami, w kominach, zakamarkach budynków i w kościelnych wieżach, rzadziej w opuszczonych dziuplach drzew. Wykorzystują też odpowiednie skrzynki lęgowe. Gniazdo jest płaską konstrukcją ułożoną z różnych części roślin, włosia, sierści i piór zlepionych śliną. Do budowy gniazda jerzyk zbiera to, co unosi się w powietrzu.
Jerzyki wyprowadzają 1 lęg w roku. Na przełomie maja i czerwca samica składa 2 lub 3 białe, silnie wydłużone jaja, które wysiaduje na zmianę z samcem przez 19, 20 dni. Pisklęta są typowymi gniazdownikami, wymagającymi troskliwej opieki rodziców. Wykluwają się nagie, ale szybko pokrywają się szaroniebieskim puchem. Przebywają w gnieździe mniej więcej 40 dni. W niesprzyjających warunkach, gdy jest zimno i deszczowo, mogą przebywać w gnieździe nawet 56 dni. Prosząc rodziców o pokarm nie otwierają dziobów, jak to robią pisklęta ptaków wróblowych, lecz skubią pióra na szyjach rodziców. Na ten sygnał rodzice wpychają im głęboko do gardła całą kulę drobnych, złapanych w powietrzu owadów. W czasie długotrwałej niepogody dorosłe jerzyki mogą szukać pożywienia nawet w odległości do dwóch tysięcy kilometrów od gniazda. Podczas chłodnych i deszczowych dni, gdy rodzice nie mogą polować w pobliżu gniazda, młode jerzyki zapadają w stan odrętwienia. W tym stanie obniża się temperatura ich ciała i szybkość przemiany materii. Po opuszczeniu gniazda pisklęta są od razu samodzielne. w trzecim roku życia młode uzyskują dojrzałość płciową. W sierpniu jerzyki odlatują na zimowisko.