Jaskółka dymówka, lub po prostu dymówka, jest małym ptakiem wędrownym wielkości wróbla. Należy do rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Dymówki w siedmiu podgatunkach zamieszkują niemal całą Eurazję, oprócz północnych krańców, część północnej Afryki i prawie całą Amerykę Północną. Populacje amerykańskie odlatują na zimę do Ameryki południowej, dymówki azjatyckie - do Azji południowo-wschodniej, a reszta ptaków zimuje w subsaharyjskiej Afryce. W Polsce dymówki są bardzo licznymi ptakami lęgowymi. Nasze dymówki zimują w Afryce południowej. Pierwotnymi siedliskami dymówek były rozległe stepy z pasącymi się na nich dużymi ssakami kopytnymi, które przyciągały całe mnóstwo owadów. Obecnie gatunek ten uległ silnej synantropizacji, to znaczy, że występuje niemal wyłącznie w pobliżu ludzkich siedzib. W Afryce północnej i w Europie południowej dymówki żyją niekiedy w odludnych wąwozach. W Europie środkowej dymówki żyją w sąsiedztwie ludzi. Głównym środowiskiem życia są więc wsie i przedmieścia. Najliczniejsze populacje notuje się na terenach rolniczych, na których znajdują się większe zbiorniki wodne i gdzie wypasa się stada zwierząt hodowlanych. Dymówki spotyka się też na terenach górzystych, do wysokości tysiąca metrów nad poziomem morza.
Długość ciała dymówki wynosi 17-23 cm, rozpiętość skrzydeł 32-35 cm, a masa - 16-24 g. W ciągu doby masa ciała dymówek się zmienia - najmniejsza jest rano, a największa wieczorem, przy czym różnica może sięgać 2-3 g. Samice w okresie składania jaj ważą najwięcej. Dymówka ma smuklejszą sylwetkę od wróbla. Obie płci są podobnie ubarwione. Kuper i wierzch ciała są czarne z granatowym połyskiem. czoło i podgardle mają ceglastoczerwoną barwę. Spód ciała jest kremowobiały, a nogi i dziób - czarne. Wyróżniono 7 podgatunków różniących się szczegółami ubarwienia. Np., niektóre podgatunki mają rdzawy brzuch. Dymówki mają dosyć długie, wąskie, ostro zakończone skrzydła i głęboko wcięty ogon. Ogon jest rozwidlony dlatego, że jaskółki te mają mocno wydłużone skrajne sterówki. Wcięcie ogona najsilniej zaznacza się u starszych samców. Różnica między najdłuższą i najkrótszą sterówką u samca wynosi ponad 51 mm. Samice mają mniej wydłużone skrajne sterówki, a różnica między najdłuższą i najkrótszą sterówką wynosi 35-48 mm. U ptaków młodocianych sterówki są krótsze, wierzch ciała nie ma połysku, plama na czole jest mała i jasna, a pióra na kuprze mają jasne końcówki.
W Danii badano funkcję wydłużonych sterówek u samców. Okazuje się, że gdy bardzo atrakcyjnemu samcowi skróci się skrajne sterówki, to traci on w oczach samic cały powab. Za to gdy młodemu, mało lubianemu przez samice samcowi doklei się długie sterówki dorosłego samca, natychmiast staje się w oczach samic niezwykle atrakcyjny. Skrócenie sterówek zdecydowanie ułatwia latanie samcowi, ale bardzo utrudnia znalezienie partnerki. Długie sterówki spełniają więc taką samą funkcję jak rozbudowany ogon pawi czy niezwykłe ozdoby cudowronek, zwanych dawniej rajskimi ptakami. Wydaje się, że w oczach samic, długie sterówki samców są oznaką siły i zdrowia. A może długie, symetryczne sterówki samców są dla samic po prostu piękne. Ptaki przecież też mogą mieć jakieś wrażenia estetyczne. W każdym razie samce o długich i symetrycznych sterówkach są bardziej atrakcyjne dla samic niż o sterówkach krótkich. Te pierwsze są z reguły starsze i bardziej doświadczone. Najmniej atrakcyjne są jednak te, które mają zewnętrzne sterówki nierównej długości, choćby były dłuższe niż u młodego, niedoświadczonego samczyka. Asymetria samczych ozdób była obiektem badań na wielu gatunkach ptaków. Ich wyniki wskazują jednoznacznie, że ozdoby te muszą być nie tylko jak najlepiej rozwinięte, ale także symetryczne. Asymetrię samice odbierają jako dowód słabości samca. Oczywiście z braku innych samców samice powracające zbyt późno z zimowisk, zadowalają się także tymi o ogonach asymetrycznych, i bardzo krótkich.
Dymówki wiele czasu spędzają w powietrzu uganiając się za owadami, które są ich głównym pożywieniem. Latają zwinnie i szybko. Mogą osiągać prędkość do 300 km/h. Na ziemię sfruwają rzadko, częściej w okresie lęgowym, gdy zbierają z ziemi błoto, potrzebne do budowy gniazd. Chętnie za to przesiadują na drutach elektrycznych lub antenach. Jesienią, w drodze na zimowisko, jaskółki gromadzą się w ogromne stada. Mogą wtedy nocować w trzcinach. Ponieważ przebywające w trzcinach duże stada jaskółek nagle znikały z krajobrazu, dawniej wierzono, że ptaki zimują w szlamie. Najstarsza zaobrączkowana dymówka miała prawie 16 lat.
Podstawowym pokarmem jaskółek są drobne owady, które ptaki chwytają w powietrzu w szeroko otwarty dziób. Jaskółki zaspokajają pragnienie w ten sposób, że zniżają lot nad wodą, trącają brzuszkiem jej powierzchnię, i chwytają w dziób rozpryskujące się krople. W czasie zimnych i deszczowych dni, gdy nie ma pod dostatkiem owadów unoszących się w powietrzu, jaskółki muszą głodować. W czasie zimnych i słotnych lat jaskółki liczniej gromadzą się nad wodami, gdzie łatwiej o pożywienie. W czasie pochmurnej pogody i przed deszczem owady latają nisko, a więc jaskółki w pogoni za nimi również zniżają lot. Ten fakt służy ludziom do przepowiadania nadejścia niepogody. Śpiew dymówki to miękki, świergotliwy szczebiot, z charakterystycznym terkotem.
Dymówki przylatują do nas na początku kwietnia. Zdarza się, że ryzykanci zjawiają się na lęgowiskach już w końcu marca. Po przylocie samiec od razu zaczyna kręcić się przy starym gnieździe. Kilka dni później przylatują samice. Jedno gniazdo może być użytkowane przez wiele lat. Andrzej Kruszewicz w swojej książce pod tytułem Ptaki Polski pisze, że znane są gniazda użytkowane przez 12, 15, a nawet 48 lat. Zwykle ptaki naprawiają podniszczone stare gniazdo. Kiedy jednak muszą założyć nowe, zajmuje im to 7-10 dni. Gniazdo jest ćwiartką kuli, otwartą u góry, ulepioną z błota i gliny, zmieszanych ze śliną, usztywnioną słomą i sianem. Niekiedy słoma wystaje z gniazda. Zanim gniazdo będzie gotowe, ptaki jeszcze przez kilka dni wyściełają je piórkami, sierścią i miękkim materiałem roślinnym, zwykle unoszącym się w powietrzu. Błoto niezbędne do budowy gniazda zbierają z ziemi. Gniazdo umieszczone jest najczęściej w pobliżu ludzi, choć zdarzają się gniazda pod mostami lub w szczelinach skalnych. Gniazdo można więc znaleźć w stodole, stajni, oborze, chlewni, przedsionku domu, garażu, korytażu, a także w bramach miejskich kamienic. Pod jednym dachem może być kilka jaskółczych gniazd. Gniazdo zbudowane jest tak blisko sufitu, że nie można do niego zajrzeć.
W jednym lęgu samica składa zwykle, w jednodniowych odstępach, 4, 5 białych jaj z brązoworudymi plamkami. Jaja wysiadywane są głównie przez samicę, chociaż samiec niekiedy ją zastępuje. Inkubacja jaj trwa 13-16 dni. Po wykluciu, przez kilka dni, pisklęta muszą być stale ogrzewane. Później karmieniem piskląt zajmują się oboje rodzice. W ciągu godziny dorosłe ptaki przylatują z pokarmem do trzydziestu razy. Samica częściej niż samiec przylatuje do gniazda i przynosi więcej zdobyczy. Samiec w godzinach południowych często śpiewa i ugania się za samicami z sąsiedztwa. Pisklęta pozostają w gnieździe około trzech tygodni. W czasie niepogody ich rozwój może się przedłużyć do dwudziestu siedmiu dni. Po opuszczeniu gniazda, jeszcze przez kilkanaście dni, młode dymówki dokarmiane są przez rodziców. Przez tydzień jeszcze na noc powracają do gniazda, ale potem przepędzane są przez samicę, która przygotowuje się do następnego lęgu. Dymówki wyprowadzają do dwóch lęgów w sezonie. Zdarzyć się może również trzeci lęg, ale w takim przypadku młode mogą nie zdążyć osiągnąć pełnej samodzielności, a wtedy zginą. Młode przebywają w rodzinnej wsi aż do końca sierpnia, gdy dymówki z całej okolicy zbiją się w ogromne stado i rozpoczną wędrówkę ku zimowiskom. Ostatnie z tych ptaków bywają u nas obserwowane aż do połowy października.