Przy otwarciu strony odezwał się kanarek, moja wizytówka dźwiękowa.
Sójka w Polsce jest ptakiem licznym, osiadłym i objętym ochroną. W surowe zimy, zwłaszcza młode sójki podejmują czasem kilkuset kilometrowe wędrówki na zachód i południe, gdzie jest nieco cieplej i żywność obfitsza. Po usamodzielnieniu się młode sójki wędrują niezbyt daleko, żeby znaleźć sobie jakiś rewir zasobny w pożywienie i miejsca schronienia, odpoczynku i gniazdowania. Na zimę do nas przylatują sójki ze wschodu i północy.
Przez cały rok w lesie można usłyszeć Przeraźliwe wrzaski, niemiłe dla ludzkich uszu. Gdy rozlegnie się ten dźwięk, można być pewnym: sójka drze się - alarm w lesie (24.10.2021). Jest to bowiem głos alarmowy. Sójki są spostrzegawcze i jeśli dostrzegą coś, co je zaniepokoi, krzyczą, ostrzegając ptaki własnego gatunku. Te alarmowe wrzaski rozumieją też inne zwierzęta. Dlatego myśliwi nie lubią sójek, gdyż płoszą one zwierzynę i polowanie może spalić na panewce. Pewnego razu chodząc po lesie usłyszałam inne okrzyki. Nie były to przeraźliwe, skrzeczące wrzaski, lecz dźwięczne okrzyki (24.04.2011), z którymi sójka gdzieś odleciała. Pewnie to też był jakiś alarmowy sygnał.
Sójki mają dobry słuch, dobrą pamięć i duże możliwości wokalne. Potrafią naśladować głosy innych gatunków ptaków, zwierząt, różne zasłyszane w otoczeniu dźwięki, a nawet ludzką mowę. Powszechnie słyszanym głosem sójek jest głos łudząco podobny do głosu myszołowa (13.02.2022) czy jastrzębia (21.01.2015). Starożytni Grecy chwytali młode sójki i z powodzeniem uczyli je słów ludzkiego języka.
Sójki osiedlają się w lasach liściastych i mieszanych, w zadrzewieniach śródpolnych, na terenach półotwartych, a od pewnego czasu coraz częściej można je spotkać w miejskich parkach i dużych, zdziczałych ogrodach. Sójka ma wielkość mniej więcej gołębia. Długość jej wynosi ok. 35 cm, z czego jedna trzecia przypada na ogon. Rozpiętość jej skrzydeł wynosi 52-58 cm, a masa jesienią może dochodzić do 200 g. Po zimie, zwłaszcza trudnej, waga sójki może zmniejszyć się nawet o 1/4. Sójki mają ładny wygląd. Większość upierzenia jest brązowa o pastelowym, różowym odcieniu. Kuper i dolne pokrywy ogona są białe. Na zaokrąglonych skrzydłach widnieją charakterystyczne lusterka: białe i niebieskie z czarnym prążkowaniem. Czoło jest białe z czarnym kreskowaniem, a od stalowoszarego lub czarnego dzioba odchodzi gruby, czarny wąs. boki głowy są czerwonobrązowe, Sterówki i końce skrzydeł - czarne, a nogi - jasnobrązowe. Przyjemnie jest więc patrzeć na sójkę, ale słuchać jej wrzasków (12.01.2020)...
Sójka należy do rodziny krukowatych, a więc do ptasiej inteligencji. Badania na sójkach wykazały, że są one zdolne do samokontroli. Otóż przed dziobami dziesięciu sójek położono chleb lub ser, a za ekranem (ale w zasięgu wzroku) - najbardziej pożądane robaki. Wcześniej nauczono sójki, że gdy chwilę poczekają, ekran się uniesie i smaczne robaki staną się dostępne. Badano, jak długo ptaki potrafią się powstrzymać od skonsumowania pokarmu, znajdującego się tuż przed dziobem. Okazało się, że wśród badanej grupy ptaki wykazywały się różną cierpliwością. Jedna z sójek wytrzymała zaledwie 20 sekund. Jednak jedna rekordzistka wytrzymała aż 5.5 minuty. Zjawisko samokontroli naukowcy wiążą z wysoką inteligencją. Oto dwie kwilące sójki (26.02.2023) głosem myszołowa. Ale nie tylko samokontrola świadczy o inteligencji ptaków. Sójki gromadzą zapasy na zimę. Jesienią zbierają żołędzie i orzechy i ukrywają je w dziuplach, w szczelinach drzew, w ziemi, w ściółce leśnej, między korzeniami, pod płatami kory lub w mchu. Swoje zachowanie uzależniają od statusu społecznego. Jeśli sójka ma wysoki status, ukrywa zapasy na oczach swoich pobratymców, jak również bezczelnie okrada spiżarnie ptaków o niższej pozycji społecznej. Natomiast sójka o niższym statusie społecznym ukrywa swoje zapasy tak, żeby nikt tego nie widział. Jednak niektóre skrytki nie zostają opróżnione. Ptaki bowiem zapominają o części swoich spiżarni. Zdarza się też, że właścicielka skrytki z jakiegoś powodu nie przeżywa zimy. Wtedy zgromadzone orzechy czy żołędzie zaczynają kiełkować. W ten sposób sójki przyczyniają się do rozsiewania się drzew. Oto sójka, która odzywa się głosem jastrzębia (01.03.2019).
Sójki są wszystkożerne. Wiosną i latem żywią się owadami i ich larwami, poczwarkami, ślimakami, małymi bezkręgowcami. Zjadają też gryzonie, jaszczurki, młode ptaki i jaja wybierane z gniazd. Do ich diety należą też owoce, takie jak czereśnie czy poziomki, co sprawia, że mają wrogów wśród działkowców. Niektórzy nie lubią sójek za to, że zjadają pisklęta i ptasie jaja. Ale sójki nie robią tego złośliwie - starają się, jak mogą, nakarmić swoje wciąż głodne potomstwo. Gdy o pokarm zwierzęcy jest trudniej (jesień i zima), sójki jedzą żołędzie, bukiew, orzechy i pączki drzew.
Największą inwencję wokalną sójki przejawiają wiosną. Ale popisywać się zaczynają znacznie wcześniej. Oto styczniowe popisy sójek:
A oto niecodzienne głosy sójek zarejestrowane w lutym:
A oto odgłosy sójek nagrane w marcu:
A teraz niecodzienne głosy sójek zarejestrowane w kwietniu:
W maju aktywność wokalna sójek słabnie, pewnie przez wzgląd na pisklęta. Sójki z natury są hałaśliwe, ale przy gnieździe zachowują się bardzo cicho i są bardzo ostrożne. Oto sójki w maju i w innych miesiącach:
Gdy minie wiosna, coraz trudniej natrafić na jakąś ciekawą wokalizację sójki. Ptaki przeważnie wydają swoje przeraźliwe wrzaski, krzyczą głosem myszołowa, i skrzecząco piszczą. Spotyka się też sójki odzywające się chrapliwymi, często zawiniętymi do góry głosami (27.09.2015). Jednak na uwagę zasługuje jesienny popis sójki, nagrany 26 września 2021 roku. Na tym jesiennym koncercie sójka wydaje dźwięczne okrzyki, różne rodzaje krakania i piski. Na samym końcu koncertu słychać jej typowy, sójczy wrzask. Końcowe wrzaski są dobrą wskazówką dla tych, którzy nie mają pewności, czy słyszą sójkę. Jeśli po pewnym czasie dziwnie odzywający się ptak wydaje charakterystyczny, przeraźliwy wrzask, to możemy mieć pewność, że natrafiliśmy na popis sójki.
Henryka Kwiatkowska, kwiecień 2023 r.
kontakt
Strona główna