Rząd ten obejmuje dwie rodziny: gołębiowate (Columbidae) oraz dronty (Raphidae). Do rodziny drontów należą obecnie już wymarłe ptaki występujące niegdyś na archipelagu Maskarenów (archipelag wysp wulkanicznych na Oceanie Indyjskim, na wschód od Madagaskaru). Do rzędu Columbiformes zalicza się 40-45 rodzajów i 300-320 gatunków. Do gołębiowych zalicza się niekiedy grupę stepówek jako rodzinę o nazwie Pteroclidae ze względu na podobną budowę piór i muskulaturę. Obecnie stepówki zaliczane są do odrębnego rzędu o nazwie Pterocliformes. Do rodziny gołębiowatych zalicza się 5 podrodzin: gołębie (Columbinae), bażanciaki (Otidiphabinae), korońce (Gourinae - mają czuby z piór na głowie), zębacze (Didunculinae - dolna połowa dzioba ma wcięcia przypominające zęby) i trerony (Treroninae - ptaki owocożerne).
Gołębiowate mają bardzo podobną formę, chociaż niektóre wyglądają jak przepiórki, kuropatwy lub małe indyki. Pochodzący z Nowej Gwinei bażanciak (Otidiphaps nobilis) wygląda i zachowuje się raczej jak bażant niż jak gołąb. Najmniejszym ptakiem z rodziny gołębiowatych jest gołąbek diamentowy (Geopelia cuneata) z australii, ważący ok. 30 g, a największym - pochodzący z Nowej Gwinei koroniec plamoczuby (Goura victoriae), ważący ok. 1,7-3 kg.
Gołębiowate rozpowszechnione są na całym świecie z wyjątkiem Arktyki, Antarktyki oraz bardzo dużych górskich wysokości. Większość gołębiowatych żyje w klimacie tropikalnym. Zasiedlają rozmaite lądowe środowiska: pustynie, sawanny, lasy deszczowe, przybagienne, nizinne i górskie, obrzeża leśne, zarośla namorzynowe, atole, klify, tereny rolnicze, obszary wiejskie, miejskie i podmiejskie. Większość gatunków bytuje w różnego typu lasach. Największą rozmaitość gołębiowatych można spotkać w lasach deszczowych.
Niektóre gatunki są osiadłe, a inne wędrowne. Wśród gołębiowatych są gatunki koczownicze, przemieszczające się w zależności od zmieniających się zasobów pożywienia. Ptaki żyjące w górach często przenoszą się na zimę w niższe partie, gdzie klimat jest łagodniejszy. Niektóre gołębiowate przelatują nawet kilkadziesiąt kilometrów każdego dnia z noclegowiska na miejsce żerowania.
Samce są zasadniczo nieznacznie większe od samic. Ubarwienie obu płci u przeważającej części gołębiowatych jest podobne, ale samce niektórych gatunków tropikalnych mają bardziej jaskrawe upierzenie niż samice. Skrzydła gołębiowatych są zwykle długie, szerokie i mają 11 lotek pierwszorzędowych (pierwsza jest zredukowana)oraz 10-15 lotek drugo- i trzeciorzędowych. Ogony mają różną długość, u wielu gatunków są szerokie i zawierają 12-14 sterówek (ptaki z rodzajów Goura i Otidiphaps mają 16-18 sterówek). Gołębiowate są w większości dobrymi lotnikami, często wzlatują z charakterystycznym klaskaniem skrzydłami. Są również świetnymi nawigatorami; odnajdują drogę według pola magnetycznego ziemi oraz pozycji słońca na niebie.
Upierzenie gołębiowatych jest gęste i miękkie. Pióra konturowe są luźno połączone ze skórą i łatwo wypadają. Cecha ta pomaga w ucieczce przed drapieżnikami. Jeśli drapieżnik złapie w pysk pęk piór, pióra wypadną, ptak odleci, a napastnik zostanie z paszczą pełną pierza. Do utrzymywania piór w dobrej kondycji służą tzw. pióra pudrowe, których końcówki łatwo się kruszą, a powstały w ten sposób proszek ptaki rozprowadzają dziobami po powierzchni zanieczyszczonych piór. Czyszczenie piór pozwala również na przynajmniej częściowe pozbycie się pasożytów zewnętrznych, takich jak roztocza, ssące krew pajęczaki, muchy, pluskwy, pchły i wszy. Ptaki wiele czasu poświęcają czyszczeniu piór oraz kąpieli w słońcu, wodzie i piasku.
Gołębie z podrodziny Columbinae są zazwyczaj szare, brązowe lub różowe. Owocożerne ptaki z podrodziny Treroninae (trerony) są barwniejsze - ich upierzenie ma elementy jaskrawopomarańczowe i zielono-złote, często z metalicznym połyskiem. Ptaki z podrodziny Gourinae (korońce) są niebiesko-szare z różowym lub rdzawoczerwonym spodem ciała i białą plamą na skrzydle. Wreszcie ptaki z podrodziny Didunculinae (zębacze) są ciemnozielone z brązowym grzbietem i skrzydłami. U wielu gatunków występują obszary ozdobne w postaci nagiej skóry w okół oczu o barwie żółtej, czerwonej, niebieskiej lub białej, czubów z piór na głowie, kolorowych, opalizujących piór na szyi, piersi, grzbiecie, skrzydłach i w okolicy dzioba. Dorosłe ptaki mają 1 rodzaj upierzenia, nie przybierają szaty godowej, ani nie zmieniają jej na spoczynkową. Całkowita wymiana upierzenia ma miejsce raz w roku. Odbywa się wolno, może trwać nawet do 10 miesięcy i u niektórych gatunków może zachodzić również podczas sezonu lęgowego. U gołębi domowych wymiana piór zaczyna się przed sezonem lęgowym, zostaje przerwana podczas wylęgu piskląt i zwykle kończy się przed zimą. Z kolei u turkawki (Streptopelia turtur) pierzenie rozpoczyna się w pełni lata i zostaje przerwane na czas wędrówki na zimowisko - nowe pióra kończą wzrost, lecz stare nie wypadają). W ten sposób skrzydła zachowują pełne upierzenie, a tym samym zdolność lotu podczas wędrówki; reszta piór jest wymieniana zimą.
Gołębiowate mają krępą sylwetkę oraz małą lub średniej wielkości głowę osadzoną na krótkiej szyi. Osiągają średnio 15-75 cm długości. Mają raczej krótkie nogi (nogi gatunków nadrzewnych są zazwyczaj krótsze niż gatunków bytujących na ziemi) pokryte zaokrąglonymi lub sześciokątnymi łuskami, które po bokach i z tyłu są małe, a z przodu -duże (ptaki z rodzajów Staroenas i Goura mają również małe łuski z przodu). 3 palce stopy skierowane są do przodu i 1 długi - do tyłu. Masa mięśniowa skrzydeł gołębiowatych wynosi 31-44% wagi ciała (u gatunków słabo latających wielkość ta wynosi ok. 14%). Kręgosłup gołębiowatych jest sztywny, silnie zrośnięty z synsakrum (kość powstała ze zrośnięcia się kręgów lędźwiowych i krzyżowych). Większość gatunków ma krótki dziób z dużą, nabrzmiałą woskówką u nasady. Wole jest duże, złożone z dwóch części, a krtań dolna (narząd głosowy ptaków) ma niesymetryczne umięśnienie, masa mięśniowa jest większa po jednej stronie. U gołębiowatych gruczoły łojowe (kuprowe) są małe lub nie występują wcale - ich wydzielina nie jest używana do natłuszczania piór. Wiele gatunków ma grubościenny, silnie umięśniony żołądek mięśniowy (za żołądkiem gruczołowym), w którym znajduje się piasek, połknięty wcześniej przez ptaki. Pod wpływem skurczów żołądka mięśniowego piasek rozciera twardy miąższ owoców oraz nasiona. Gatunki z rodzaju Ptilinopus, Ducula oraz Lopholaimus zjadają miękkie owoce, więc ich żołądki mięśniowe są cienkościenne. Ponieważ nie połykają piasku, nasiona przechodzą przez ich przewód pokarmowy nieuszkodzone, co ma duże znaczenie dla rozsiewania się roślin. Wyrostki ślepej kiszki gołębiowatych są małe lub nieobecne - niefunkcjonalne. Wiele gatunków nie ma pęcherzyka żółciowego.
Podczas chłodnej pogody gołębiowate stroszą pióra. Jeśli jest im za gorąco, podnoszą pióra tak, że ich końcówki się nie stykają, ułatwiając ucieczkę ciepła. Ptaki żyjące w klimacie gorącym wykorzystują różne szczeliny, aby tam przetrwać najgorętszą porę dnia. Niektóre gołębiowateklimatu tropikalnego mają unikatowe adaptacje do znoszenia wysokich temperatur. Wokół ich szyi i przełyku znajdują się sploty naczyń krwionośnych. Podczas upalnej pogody ptaki dyszą, a płynąca przez te naczynia gorąca krew ochładza się przez kontakt z chłodniejszymi, wilgotnymi ścianami gardła. Przypomina to mechanizm chłodzący u kangurów. Tuż pod skórą przednich łap kangurów znajdują się naczynia krwionośne. Kangur liże przednie łapy i w ten sposób ochładza przepływającą przez te naczynia krew. Ciekawy sposób obrony przed zimnem mają łuskowiaki azteckie (Scardafella inca) żyjące w południowo-zachodnich stanach USA i w Ameryce Środkowej. Kiedy jest zimno, grupa zawierająca do 12 osobników ustawia się tak, że część ptaków przysiada na grzbietach innych członków grupy. Aby za bardzo nie przemarznąć, ptaki siedzące na wierzchu przechodzą na spód, a te, które były na spodzie, siadają na ich grzbietach.
Gołębiowate są ptakami roślinożernymi - żywią się nasionami, owocami, pąkami, kwiatami i liśćmi. Od czasu do czasu zjadają owady i inne drobne bezkręgowce, lecz nie jest to znacząca część ich diety. Wyjątek stanowi owocożer koralowy (Ptilinopus coralensis), zasiedlający bezdrzewne wyspy koralowe, którego dieta w dużym stopniu opiera się na owadach a nawet małych jaszczurkach. Ciekawe zachowanie zaobserwowano u wongi (Leucosarcia melanoleuca). Ptak ten tak jak to jest w zwyczaju kuraków, przeczesuje ściółkę australijskiego lasu oraz kopce lirogonów (lirogony zgarniają kopce próchnicy, na których odbywają toki) w poszukiwaniu małych ślimaków, owadów i ich larw. W przypadku gołębiowatych żywiących się głównie nasionami, gdy ziarna (lub leśnych owoców takich jak np. buczyna) jest mało, znaczącą część diety stanowią liście, źdźbła traw, pąki i kwiaty. Gołębiowate nasiona zbierają z ziemi, a owoce przeważnie zrywają z drzew. Wodę piją w ten sposób, że zanurzają dziób i wsysają ją, nie podnoszą przy tym głowy, aby przełknąć płyn, tak jak robi to większość innych ptaków. Ptaki żywiące się głównie nasionami muszą pić dużo wody. Gatunki zasiedlające środowiska pustynne potrzebną do życia wodę pozyskują od sukulentów, potrafią też wykorzystywać wodę słoną.
Większość gołębiowatych żyje i gnieździ się w małych gromadach lub dużych stadach, są też gatunki żyjące samotnie. Jednak nawet te, które mają naturę samotniczą lubią gromadzić się przy źródłach pożywienia, np. przy owocujących drzewach lub na polach ze zbożem. Przy jednym owocującym drzewie może zebrać się stadko złożone z kilku gatunkuw gołębi owocożernych. Największe stada tworzyły gołębie wędrowne z rodzaju Ectopistes (Ectopistes migratorius). Ptaki te żyły niegdyś w lasach i na otwartych równinach Ameryki Północnej. Latały, żerowały, nocowały i gniazdowały w stadach liczących miliony osobników. Ostatni, dziko żyjący gołąb wędrowny został zabity w Ohio w marcu 1900 r. Życie stadne daje gołębiowatym większe poczucie bezpieczeństwa, ponieważ w gromadzie jest więcej oczu wypatrujących drapieżników. Zauważono, że ptaki zajmujące wyższą pozycję społeczną otrzymują więcej pożywienia, co powoduje, że ich waga jest większa niż tych, które stoją niżej w chierarchii. Wewnątrzstadne walki o jedzenie są rzadsze niż te, które dotyczą terytorium gniazdowania, samego gniazda lub miejsca nocowania. Podczas walki napastnik atakuje głowę obrońcy (szczególnie obszary przebarwionej skóry w okolicy dzioba) i silnie uderza skrzydłami.
Gołębiowate dysponują dość bogatym zestawem sygnałów dźwiękowych używanych do ostrzegania przed niebezpieczeństwem, do obrony własnego terytorium przed intruzami oraz do znajdowania partnerów. Gołębiowate nie należą do ptaków śpiewających, jednak również mają swoje pieśni godowe. Śpiewająobie płci. Ich pieśni to serie fletowych tonówlub gruchania, różniące się długością sylab i przerw między sylabami. Odgłosy wydawane przez niektóre gatunki to gwizdy lub głośne okrzyki, nawoływania innych przypominają rechot. Głosy gatunków o małych rozmiarach zwykle brzmią wyżej niż nawoływania gatunków większych. Z badań naukowych wynika, że pieśni gołębiowatych nie są wyuczone przez rodziców, lecz należą do cech wrodzonych.
W celu zastraszenia rywala lub napastnika gołębiowate unoszą skrzydła i rozkładają ogony, a gdy to nie skutkuje, dziobią i biją intruza skrzydłami. Podczas zalotów gołębiowate prezentują tańce i loty godowe. Na przykład tańce naziemne obejmują podnoszenie ogona, pochylanie głowy, nadymanie wola, trzepotanie skrzydłami, przysiadanie i drapanie ziemi stopami oraz głośne, charakterystyczne nawoływania. Na przykład, gołąb domowy (pochodzący od gołębia skalnego - Columba livia) przed upatrzoną samiczką unosi wysoko głowę, nadyma wole, stroszy pióra i rozpościera skrzydła, przez co wydaje się okazalszy, a następnie kręci się przed nią w kółko, drepcząc drobnymi kroczkami i głośno przy tym gruchając. Loty godowe i terytorialne (służące do określania granic własnego terytorium) polegają na wykonywaniu łuków i piruetów z klaskaniem skrzydłami, połączone z rozpościeraniem ogona, nadymaniem wola oraz nawoływaniami. Samiec grzywacza, na przykład, wzlatuje kilka metrów w górę i po osiągnięciu szczytu kilkakrotnie klaszcze skrzydłami. Klaskanie rozpoczyna etap szybowania, podczas którego gołąb leci z rozpostartym ogonem i skrzydłami ułożonymi w kształcie litery "V". Natomiast krasnook ciemnogłowy (Gymnophaps albertisii) wznosi się lotem spiralnym w górę, 30 m nad korony drzew, po czym składa skrzydła i zaczyna spadać w dół jak kamień. Ptaki mające skórne ozdoby lub barwne pióra, zwykle chwalą się nimi podczas tańców i lotów godowych. Samce niektórych gatunków w czasie zalotów karmią swoje partnerki.
U obu płci wole wyścielone jest nabłonkiem gruczołowym, który w okresie rozrodczym nabrzmiewa i wytwarza serowatą, pożywną wydzielinę, zwaną gołębim mleczkiem. W jego skład wchodzi głównie woda, 5-7% tłuszczu, 11-13% białka, ok. 1,5% związków mineralnych - nie zawiera węglowodanów. Wytwarzanie gołębiego mleczka regulowane jest, podobnie jak u ssaków, przez prolaktynę, hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Mleczkiem tym karmione są pisklęta zwykle przez pierwsze 3-5 dni życia. Później do mleczka stopniowo dodawany jest normalny pokarm. Niektóre gatunki (w szczególności gołębie owocożerne) kontynuują karmienie mleczkiem aż do wypierzenia się piskląt. Zaletą takiego żywienia jest to, że w czasie niedostatku pokarmu młode nie giną z głodu. Ponad to żywienie mleczkiem skraca czas przebywania piskląt w gnieździe. Z reguły pisklęta gołębiowatych przebywają w gnieździe krócej, niż pisklęta-gniazdowniki innych gatunków ptaków o podobnej masie ciała.
Większość gatunków tworzy monogamiczne pary przynajmniej na jeden sezon rozrodczy. Wśród Gołębiowatych są gatunki, które gnieżdżą się w różnych szczelinach, zakładające gniazda na drzewach lub w krzakach oraz takie, które gniazdują w zagłębieniach ziemi. Gniazdo jest zazwyczaj platformą lub płytką czarką zbudowaną (niezbyt starannie) z kilku gałązek, słomy, źdźbeł itp. Samiec przynosi materiał, a samica układa go pod sobą i wokół siebie. Budowa gniazda zajmuje zwykle 2-4 dni. W jednym lęgu samica składa 1 lub 2 białe (rzadko kremowe lub żółtawe) nieplamkowane jaja. U niektórych gatunków zdarza się czasami wielkość zniesienia do czterech jaj. Jedno jajo w jednym lęgu charakterystyczne jest dla gatunków owocożernych, żyjących w lasach deszczowych. Owoce zawierają mało protein, więc gatunki te są w stanie wychować tylko jedno pisklę. Inkubacja jaj trwa 11 (u błyskotka rdzawego - Geotrygon montana - z Ameryki Południowej) do 30 (u korońca plamoczubego - Goura victoriae - z Nowej Gwinei) dni, przy czym obie płci ogrzewają jaja, jednak samica więcej czasu poświęca wysiadywaniu jaj niż samiec. Samiec zwykle ogrzewa jaja od rana do popołudnia, a samica siedzi w gnieździe od popołudnia do rana. Gatunki gniazdujące na pustyni zanim usiądą na jajach, nawilżają swoje pióra na brzuchu, co zapobiega przegrzaniu jaj.
Świeżo wyklute pisklęta (gniazdowniki) są bezradne, ślepe i nagie lub skąpo pokryte żółtymi, brązowymi lub szarymi, włosowatymi piórkami przypominającymi puch. Dziobek piskląt jest szarawy z białą końcówką, której widok jest dla rodziców bodźcem wyzwalającym chęć nakarmienia potomstwa. Pisklęta otwierają oczy po 3-5 dniach. Obydwoje rodzice troszczą się o potomstwo aż do wypierzenia, które w zależności od gatunku ma miejsce po ok. 7-30 dniach. Niektóre gatunki kontynuują karmienie młodych jeszcze przez pewien czas po wypierzeniu. Młode gołębie szybko rosną i w przypadku niektórych gatunków opuszczają gniazdo wtedy, gdy pióra na skrzydłach nie są jeszcze w pełni wykształcone. Najbardziej zaradne są pisklęta gatunku Ducula spilorrhoa, o polskiej nazwie muszkatela srokata, który gnieździ się w koloniach, zwykle na przybrzeżnych wyspach Australii i Nowej Gwinei, w zaroślach namorzynowych. W chwili zagrożenia malutkie pisklęta wyskakują z gniazd i próbują uciec, a kiedy niebezpieczeństwo minie, mozolnie wspinają się z powrotem do gniazd, pomagając sobie szyjami i skrzydełkami. Gołębiowate osiągają dojrzałość płciową w 6-12 miesiącu życia. gołębiowate mogą wyprowadzić do 5 lęgów w roku.
Gołębiowate mają duże znaczenie dla rozsiewania się roślin. Są nosicielami niektórych pasożytów piór i mogą przenosić ludzkie choroby. Ludzie chodują gołębie dla jaj i mięsa oraz w celach hobbystycznych. Niektórzy polują na dzikie gołębie (np. na korońce), aby pozyskiwać ich piękne pióra.