Sekretarz jest jedynym gatunkiem ptaka reprezentującym rodzinę sekretarzy (Sagittariidae), z rzędu szponiastych (Falconiformes). Są to ptaki osiadłe. Występują w subsaharyjskiej Afryce z wyjątkiem nizinnych lasów Afryki Zachodniej i Demokratycznej Republiki Konga. W większości krajów Afryki Południowej Preferują otwarte tereny trawiaste (sawanny) z rozproszonymi drzewami, w szczególności akacjami i drzewami z rodzaju Combretum. Drzewa z tego rodzaju szybko rosną, dorastają do kilku metrów wysokości, mają rozłożyste, gęste korony. Sekretarze można spotkać na terenach o krótkiej trawie, a więc na zakrzaczonych terenach otwartych i na lądowiskach.
Nazwa "sekretarz" pochodzi od charakterystycznego czubka złożonego z około dwudziestu długich, czarnych piór na głowie, kojarzących się z dawnym urzędnikiem z zatkniętymi za ucho zapasowymi gęsimi piórami. Nowsza interpretacja nazwy tego ptaka zakłada, że "sekretarz" pochodzi od arabskiego "saqu ettair" oznaczającego "ptak-myśliwy". Nazwa ta została błędnie zapisana przez Francuzów jako "secretaire", a stąd już bardzo blisko do "sekretarza".
Jest to duży ptak o długości 110-130 cm, wysokości ok. 100 cm, rozpiętości skrzydeł ok. 200 cm i wadze 3,1-4,1 kg. Sekretarz ma bardzo długie nogi opierzone aż do stawu skokowego, z krótkimi i silnymi palcami zakończonymi krótkimi, zakrzywionymi szponami. W przeciwieństwie do innych ptaków drapieżnych z rzędu Falconiformes palce sekretarza nie nadają się do chwytania zdobyczy. Żeby coś zjeść lub się napić sekretarz musi uginać swoje długie nogi. Ptak ten ma również hakowaty dziób, zaokrąglone skrzydła i ogon z bardzo wydłużonymi dwiema centralnymi sterówkami. Upierzenie ciała sekretarza jest szaroniebieskie, końce skrzydeł, ogon i opierzona część nóg - czarne. Z przodu głowy ptaki mają żółtawą nagą skórę. Mają też długie rzęsy.
Sekretarze są dobrymi lotnikami. Potrafią wykorzystywać wznoszące prądy powietrza i szybując pokonywać duże odległości. Ptaki te zwykle żerują chodząc po terenie, ale potrafią też szybko biegać. Spłoszone wolą odbiec niż odfrunąć. W ciągu dnia mogą przejść do 30 km.
Na swoje ofiary sekretarze polują pieszo. Małą zdobycz chwytają w dziób i połykają w całości. Duże zwierzęta przed zjedzeniem zadeptują stopami. Ofiara może być uchwycona dziobem i uderzana o ziemię tak długo, aż zostanie zabita. Wreszcie ofiara może być rzucona kilka razy w powietrze, aż zostanie ogłuszona. Podczas zadeptywania sekretarz wymierza silny, precyzyjnie wymierzony cios tylnym szponem w czaszkę zdobyczy. Sekretarze często energicznie tupią, żeby wypłoszyć owady i zwierzęta. Polują na owady (np. szarańczaki: świerszcze, koniki polne, szarańczę), na płazy, jaszczurki, małe żółwie i węże, na ptaki i ssaki (np. gryzonie); wybierają jaja i pisklęta z gniazd i nie gardzą padliną. Nazwa Sagittarius serpentarius pochodzi z łaciny i oznacza łucznika polującego na węże. Według badań węże stanowią tylko ok. 2% diety sekretarzy. Przed zjedzeniem węża ptaki upewniają się, że jest on martwy, ponieważ sekretarze nie są odporne na jad węży. Dolne części nóg tych ptaków pokryte są łuskami, które zapobiegają pokaleczeniu podczas chodzenia po ostrej trawie oraz podczas atakowania ofiar. Sekretarze chętnie żerują na niedawno wypalonych obszarach, gdzie ofiary są często ranne i pozbawione ochrony, gdyż roślinność spłonęła.
Sekretarze żerują parami lub w grupach rodzinnych. Są ptakami zwykle milczącymi, ale w okresie godowym wydają głośne, ochrypłe krakanie. W nocy mogą wydawać miałczące odgłosy. W sezonie godowym ptaki wykonują loty godowe: wzlatują wysoko w niebo, a potem gwałtownie spadają. Sekretarze łączą się w pary na całe życie. Po połączeniu się w parę ptaki przebywają blisko siebie, rzadko odchodzą poza zasięg wzroku. Przez wiele lat pary powracają na to samo miejsce i naprawiają oraz poszerzają gniazdo.
Sekretarze gnieżdżą się w pojedynczych parach. Gniazda zakładają w koronach drzew, często w wierzchołkowej części akacji lub sosny. Gniazdo jest płaską platformą ułożoną z patyków i wyścieloną trawą, o średnicy czasami przekraczającej 200 cm. Oboje partnerzy przykładają się do budowy gniazda. Para lęgowa przez kilka miesięcy przed składaniem jaj wykorzystuje gniazdo do odpoczynku i nocowania. Gniazdo może być używane jedynie do tych celów, wcale nie musi być wykorzystane jako miejsce wychowania potomstwa.
Składanie jaj może odbywać się przez cały rok, ale szczyt przypada na kwiecień-maj w Namibii oraz wrzesień-grudzień w innych krajach. Samica składa 1-3 białych jaj, które wysiaduje głównie sama przez ok. 45 dni. W tym czasie samiec ją dokarmia. Pisklęta karmione są przez oboje rodziców. Pisklęta karmione są owadami i małymi ssakami, bardzo rzadko rodzice przynoszą im węże. Pisklęta zjadają pokarm zwracany przez rodziców. W wieku 38 dni pisklęta próbują samodzielnie znaleźć coś do jedzenia. Pierwszy lot odbywają w wieku 64-105 dni, ale nadal są częściowo zależne od rodziców zwracających pożywienie i wodę. Po opuszczeniu gniazda młode ptaki, przed całkowitym uniezależnieniem się od rodziców, powracają do gniazda, aby doskonalić umiejętności lotnicze i szkolić się w zadeptywaniu ofiar. Zaobserwowano, że młode sekretarze padają niekiedy ofiarą puchaczy mlecznych (Bubo lacteus).