Gołąb skalny należy do rzędu gołębiowych (Columbiformes), rodziny gołębiowatych (Columbidae( i do podrodziny gołębi (Columbinae). Wszystkie rasy gołębia domowego pochodzą od dziko żyjącego gołębia skalnego (Columba livia) i od jego podgatunków. Oswojenie i udomowienie gołębia skalnego nastąpiło prawdopodobnie pod koniec epoki kamienia łupanego (ok. 4000 lat p.n.e.) w Fenicji (obecne tereny Libanu i Syrii). Pierwsze wzmianki dotyczące gołębi już udomowionych pochodzą z Egiptu z okresu 2700 lat p.n.e. W średniowieczu w Europie było znanych już wiele ras tego gołębia.
Gołębie skalne w trzynastu podgatunkach żyją w górach południowej Europy, na skalistych wybrzeżach Morza Śródziemnego i Czarnego, sięgając do Azji Mniejszej. Żyją tam z dala od ludzi. Pierwotnie gołębie skalne zasiedlały także nadmorskie klify Irlandii, Szkocji i Szetlandów. Gołębie skalne zasiedlające miasta, w których wysokie budynki przypominały im ich pierwotne, skalne środowisko, stopniowo krzyżowały się ze zbiegłymi gołębiami domowymi, dając w rezultacie odmianę miejską. Obecnie wydostające się na wolność gołębie hodowlane krzyżują się z dziko żyjącymi gołębiami miejskimi, co przyczynia się do coraz większej rozmaitości barw upierzenia tych ptaków. Gołębie miejskie dobrze czują się w załomach i wnękach murów, na gzymsach, dachach i balkonach. Unikają zadrzewień. Gołębie miejskie nie odlatują na zimę, lecz pozostają u nas przez cały rok. Obecnie gołębie miejskie są gatunkiem synantropijnym, to znaczy, że swój los związały z człowiekiem. Gnieżżdżą się w pobliżu ludzi i zjadają resztki przez nich wyrzucane. Poza tym buszują po śmietnikach i chętnie korzystają z dokarmiania przez zaprzyjaźnionych z nimi ludzi. Jednak gołębie zanieczyszczają balkony, parapety, ściany budynków i pomniki, a także roznoszą groźne dla ludzi choroby, toteż mają wielu przeciwników, którzy chcieliby pozbyć się ich z miast.
Długość ciała gołębia wynosi 31-34 cm, rozpiętość skrzydeł 61-65 cm, a masa 200-350 g. Ubarwienie jest jednakowe u obu płci. Upierzenie gołębia skalnego jest niebieskawoszare z białym kuprem i dwiema ciemnymi, podłużnymi smugami na wierzchu skrzydeł. Po bokach szyi występują niebieskofioletowe plamy o metalicznym połysku, wyraźniejsze u samca. Na końcu ogona widnieje ciemny pasek. Ptaki młodociane mają upierzenie matowe, bez połysku na szyi. 10% gołębi miejskich ma ubarwienie identyczne jak u ich dzikich przodków, gołębi skalnych. Reszta ptaków, w wyniku krzyżówek z gołębiami hodowlanymi, ma najrozmaitsze kompozycje barwne w upierzeniu.
Pożywieniem gołębi są nasiona chwastów, ziarna zbóż, a w przypadku gołębi miejskich również resztki wyrzucane przez ludzi. Pożywienia ptaki szukają na skałach, na piaszczystym podłożu lub na terenach pokrytych niską roślinnością zielną, na przykład na trawnikach. Połknięte nasiona zostają wstępnie rozmiękczone w wolu, a później są rozcierane w dobrze umięśnionym żołądku, w czym pomagają połknięte wraz z ziarnem kamyki. Dieta gołębi wzbogacona jest owocami, a czasem pojawiają się w niej ślimaki. Aby się napić, gołąb zanurza dziób w wodzie i wsysa ją jak przez rurkę. Zwykle zaspokaja pragnienie w kilka sekund i odlatuje.
Wydawać by się mogło, że te nieagresywne ptaki są bezbronne wobec drapieżników. Jednak gołębie mają sposoby, które pozwalają im niekiedy wyjść cało z opresji. Przed ptakami drapieżnymi gołąb ucieka lotem zygzakowatym, co znacznie utrudnia pościg. Stara się również trzymać jak najbliżej skał lub ścian budynków, aby zniechęcić napastnika, który mógłby dotkliwie pokaleczyć się o twarde, ostre powierzchnie. Specyficzną formą obrony gołębia przed drapieżnikami jest pozbycie się części piór, które są luźno związane ze skórą i łatwo wypadają. Gdy drapieżnik złapie gołębia za pióra, gołąb odlatuje, a napastnik pozostaje z pyskiem pełnym gołębiego pierza.
Gołębie miejskie mogą wyprowadzić nawet 5 lęgów w roku. Ptaki te są monogamiczne i pozostają w parach przez całe życie płciowe, które może trwać nawet kilkanaście lat. W czasie lotów tokowych gołębie trzymają ukośnie uniesione w górę skrzydła i głośno nimi klaszczą. Poza tym wykonują taniec godowy na ziemi. Drepczą z wypiętą i napuszoną piersią, kłaniają się gołębicy i gruchają głośno. Trzymają przy tym patyk w dziobie, który jest prezentem dla samicy.
Gołębie miejskie gniazdują w załomach murów, w szczelinach ścian budynków, na balkonach, a nawet w skrzynkach na kwiaty. Ptaki układają na podłożu kilka patyków, na których samica składa 2 białe jaja. Jaja wysiaduje na zmianę z samcem przez 17-19 dni. Udział samicy w wysiadywaniu jest znacznie większy niż samca. Samiec wysiaduje jaja w dzień, a samica nocą.
Świeżo wyklute pisklęta są nagie, ślepe i bardzo niedołężne, więc muszą być ogrzewane przez tydzień lub dwa, zależnie od pogody. Oboje rodzice karmią je w pierwszym tygodniu gołębim mleczkiem, które jest pożywną, serowatą wydzieliną ścian wola, potem coraz większy udział w diecie mają rozmiękczone nasiona. Pod koniec rozwoju gniazdowego pisklęta karmi już tylko samiec, gdyż samica przygotowuje się do następnego lęgu. Młode przebywają w gnieździe przez około 5 tygodni. Niedługo później stają się całkowicie samodzielne. Dojrzałość płciową uzyskują już po pół roku, ale do rozrodu przystępują dopiero następnej wiosny.
Obecnie hodowanych jest przeszło 300 ras gołębi, które podzielono na następujące typy użytkowe: ozdobne i lotne (najliczniejsza grupa obejmująca turkoty, loczki, perukarze, gołębie lotne i wywrotki, pawiki, garłacze i brodawczaki), sportowe (pocztowe) i mięsne (np. ryś polski, strasser, wrocławski mięsny, king itp.). Gołębie ozdobne dostarczają hodowcom wrażeń estetycznych ze względu na swój wygląd; gołębie mięsne dostarczają smacznego i lekkostrawnego mięsa; niektóre rasy gołębi lotnych mogą osiągać wysokość lotu nawet ok. 2000 km. Gołębi pocztowych używano do przenoszenia wiadomości (głównie w wojsku) od czasów starożytnych do II wojny światowej. korespondencję w tulejce przymocowywano do piór pod ogonem lub do nogi ptaka. Obecnie gołębie pocztowe są hodowane głównie w celach sportowych, biorą udział w konkursach lotów odległościowych i szybkościowych.
Gołębie kojarzą się z bezbronnością i łagodnością. Są symbolem pokoju. W starożytnej Grecji boginię Afrodytę pierwotnie przedstawiano w powłóczystej szacie z owocem lub kwiatem w ręce, u stóp której spoczywały gołębie. Gołąb domowy żyje około sześciu lat.
Głos gołębia to dobrze znane gruchanie, które może brzmieć na różnej wysokości. Pisklęta przeciągle piszczą, głośno domagając się pożywienia.