Rodzina: ogoniatkowate - Paradoxornithidae

Rodzaj: Aegithalos

• Raniuszek

Rodzaj: Panurus

• Wąsatka

Raniuszek - Aegithalos caudatus

Raniuszek jest małym, częściowo osiadłym ptakiem z rodziny raniuszków (Aegithalidae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Dawniej gatunek ten zaliczano do rodziny ogoniatkowatych (Paradoxornithidae). Raniuszki, w kilkunastu podgatunkach, występują w północnej Afryce, w całej Europie, sięgając szerokim pasem przez Azję Środkową do Chin, Kamczatki i Japonii. Zamieszkują bory i lasy różnych typów. Preferują skraje olsów i lasów łęgowych. Można je spotkać również w parkach i ogrodach.

Ten mały ptaszek osiąga średnio: długość ciała ok. 13-15 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm i wagę 7-10 g. Cechą charakterystyczną jest długi, czarnobiały, stopniowany ogon stanowiący dwie trzecie długości ciała. Raniuszek ma kuliste ciało i krótki, stożkowaty dziób. Opisano aż 20 podgatunków tego ptaka. W Polsce gniazduje gatunek nominatywny, A. c. caudatus, a na zachodzie kraju spotyka się również podgatunek A. c. europaeus. Zdarzają się też lęgi mieszane między obydwoma podgatunkami. U raniuszków występuje biała głowa (u podgatunku środkowoeuropejskiego głowa ozdobiona jest czarną opaską), szyja i spód ciała są białe z różowym nalotem, a wierzch i skrzydła są czarne. Upierzenie piskląt jest szare, bez ciemnego grzbietu. Raniuszek odżywia się drobnymi owadami: małymi muszkami, meszkami, komarami, małymi pająkami oraz owadzimi larwami, poczwarkami i jajami. Pokarmu szukają w spękaniach kory, na gałęziach i liściach. Nie żerują na ziemi. Żeby zjeść jakiś smaczny kąsek, potrafią zawisnąć grzbietem w dół. Raniuszki mogą też zjadać owoce i nasiona, ale ze względu na ich słabe dziobki, muszą to być owoce miękkie, a nasiona - drobne.

Raniuszek gnieździ się w rozwidleniach gałęzi drzew lub krzewów na różnych wysokościach. Zazwyczaj gniazdo znajduje się wysoko, w rozwidleniu grubych gałęzi brzozy, ale można też spotkać gniazda w kępach jeżyn. Gniazdo jest dużą, jajowatą, zamkniętą konstrukcją z bocznym otworem wlotowym. Waży około 40 g i zbudowane jest z mchu i porostów i owadzich kokonów, a wyścielone jest obficie piórkami. W pewnym gnieździe raniuszka znaleziono ich aż 2000. Gniazdo jest doskonale zamaskowane z zewnątrz porostami i kawałkami kory. Budowa gniazda zajmuje ptakom około 3 tygodni. Pod koniec budowy samica znajduje się wewnątrz gniazda i zajmuje się układaniem piórek przynoszonych przez samca. Samiec przy tym ryzykuje życiem, ponieważ chętnie odwiedza miejsca, gdzie drapieżniki oskubują upolowane ptaki. Niepokojone raniuszki bardzo łatwo porzucają niedokończone gniazda. W sezonie lęgowym raniuszki Wyprowadzają 1 a czasem 2 lęgi, przy czym pierwszy lęg wypada w kwietniu, a drugi w czerwcu. W jednym lęgu samica składa do dwunastu jaj, chociaż zdarzają się zniesienia z 16 jajami. Jaja są białe lub żółtawe, nakrapiane drobnymi, rdzawymi plamkami. Samica sama wysiaduje jaja przez ok. 12 dni. W książce Andrzeja Kruszewicza pt. "Ptaki Polski" znalazłam informację, że udział samca w inkubacji jaj jest nieznaczny. Pisklęta (gniazdowniki) karmione są w gnieździe przez rodziców przez 15 dni. Do gniazdującej pary dołączają się ptaki nielęgowe, które pomagają w karmieniu piskląt. Raniuszkom, które przystąpiły do drugiego lęgu w wychowie piskląt mogą pomagać młode ptaki z pierwszego lęgu. Po opuszczeniu gniazda młode siedzą w jego pobliżu, gdzie są jeszcze przez pewien czas dokarmiane przez rodziców. Do końca lata rodziny trzymają się razem na swoim terytorium, a później grupy rodzinne łączą się w większe stada.

W Polsce raniuszek jest dość pospolitym ptakiem lęgowym i zimującym (osiadłym) w lasach liściastych i mieszanych, w górach powyżej 800 m n.p.m. praktycznie niespotykanym. Przeloty raniuszków przez nasz kraj mają miejsce w marcu-kwietniu oraz we wrześniu-listopadzie. Raniuszki są pod ochroną.

posłuchaj moich własnych nagrań raniuszków

Wąsatka - Panurus biarmicus

Wąsatka jest małym ptakiem osiadłym lub koczującym z rodziny wąsatek (Panuridae), rzędu wróblowych (Passeriformes) i podrzędu śpiewających (Oscines). Dawniej gatunek ten zaliczano do ogoniatek (Paradoxornithidae). Wąsatka występuje w zachodniej i południowej Europie, Azji Mniejszej i Azji Środkowej aż do Chin. Zamieszkuje zarastające zbiorniki wodne z łanami trzcin i pałki wodnej. zimuje w południowych rejonach występowania.

Ptaszek ten osiąga średnio: długość ciała ok. 16 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 19 cm i wagę ok. 14 g. Upierzenie: głowa i kark jasnoszare, barki rdzawożółte, grzbiet, ogon i lotki cynamonowordzawe, spód ciała biały z lekkim, różowym odcieniem, pokrywy podskrzydłowe czarne. Na lotkach widnieją białe pręgi. dziób jest żółty, ostry i lekko wygięty, ogon długi i schodkowany. U samca po bokach głowy występują charakterystyczne "wąsy" złożone z czarnych piórek, które są widoczne z daleka. Wąsatka odżywia się owadami i ich larwami, ślimakami i pająkami, a w zimie zjada nasiona roślin wodnych. Poza okresem lęgowym przebywa w małych stadkach.

Gnieździ się nisko w gęstych kępach trzcin, na pływającym kożuchu rozkładających się roślin wodnych. W sezonie lęgowym (kwiecień-lipiec) wyprowadza 2 (niekiedy 3) lęgi. W jednym lęgu samica składa 5-7 białych jaj rzadko upstrzonych brązowymi plamkami i żyłkami, które wysiadują oboje rodzice przez 12-13 dni. Młode opuszczają gniazdo po ok. 2 tygodniach.

W Polsce wąsatka należy do ptaków nielicznie lęgowych i zimujących (ptak koczujący). Jest pod ochroną.